Nằm ẩn mình giữa lòng Sài Gòn nhộn nhịp, bùng binh Hồ Con Rùa không chỉ là một địa điểm quen thuộc mà còn là chứng nhân lịch sử, lưu giữ trong mình bao câu chuyện từ thời kỳ xa xưa.
Nội dung
Từ Cổng Thành Cổ Đến Giao Lộ Sầm Uất
Ít ai biết rằng, vị trí Hồ Con Rùa ngày nay từng là một phần của thành Bát Quái, chứng tích cho thời kỳ đầy biến động của Sài Gòn thế kỷ 18. Năm 1790, nơi đây là cửa Khảm Khuyết, một trong những cổng thành quan trọng, sau này được vua Minh Mạng đổi tên thành cửa Vọng Khuyết.
Năm 1837, sau cuộc nổi loạn Lê Văn Khôi, thành Bát Quái bị phá hủy để xây dựng thành Phụng nhỏ hơn. Cửa Khảm Khuyết không còn là một phần của thành, trở thành điểm giao thông quan trọng, kết nối con đường phía Tây thành với bến sông.
Bước sang thời kỳ Pháp thuộc, năm 1878, một tháp nước đồ sộ được xây dựng tại đây, mang tên gọi Công trường Tháp Nước (Place de Château d’eau). Tháp nước này đã cung cấp nước sạch cho cư dân Sài Gòn cho đến năm 1921, khi không còn đáp ứng đủ nhu cầu.
Bùng binh Hồ Con Rùa – Công trường Tháp Nước (Place de Château d’eau) thời Pháp thuộc
Sau khi tháp nước bị phá bỏ, giao lộ này được đặt tên là Công trường Maréchal Joffre, theo tên vị Thống chế Pháp từng tham gia chiến dịch xâm lược Bắc Kỳ. Năm 1927, tượng đài ba binh sĩ Pháp được dựng lên, nằm trong khuôn viên một hồ nước nhỏ, nhằm tưởng niệm những người lính đã khuất trong Thế chiến thứ nhất. Công trình này được biết đến với cái tên Công trường Chiến sĩ trận vong hay Công trường Ba Hình.
Sự Ra Đời Của Hồ Con Rùa Và Những Bí Ẩn Phong Thủy
Sau khi người Pháp rời khỏi Việt Nam, tượng đài ba binh sĩ bị phá bỏ (1956), chỉ còn lại hồ nước. Giao lộ được đổi tên thành Công trường Chiến sĩ. Đến những năm 1960, chính quyền Việt Nam Cộng Hòa quyết định cải tạo khu vực này.
Theo một số tài liệu, Hồ Con Rùa được xây dựng vào năm 1965, một số khác cho là năm 1967. Kiến trúc sư Nguyễn Kỳ là người đã chiến thắng trong cuộc thi thiết kế công trình này.
Công trình mới bao gồm một vòng xoay giao thông rộng lớn, cây xanh, hồ phun nước hình bát giác và đài tưởng niệm với năm cột bê tông cao, tạo hình bông hoa đỡ lấy hình tròn tượng trưng đồng xu. Trên đỉnh đài là hình tượng con rùa đội bia, được làm từ lá đồng mỏng. Tấm bia ghi lại lời tri ân các quốc gia đã viện trợ cho Việt Nam Cộng Hòa, cùng tên của các quốc gia này.
Ban đầu, khu giao lộ được đặt tên là Công trường Chiến sĩ Tự do, sau đó đổi thành Công trường Quốc tế vào năm 1972. Tuy nhiên, người dân vẫn quen gọi là Hồ Con Rùa, cái tên giản dị nhưng gần gũi hơn cả.
Giai Thoại Về Con Rùa Đội Bia
Xung quanh công trình độc đáo này có rất nhiều giai thoại ly kỳ, gắn liền với yếu tố phong thủy. Có lời kể rằng, khi tướng Nguyễn Văn Thiệu nhậm chức Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa (1967), ông đã mời một thầy phong thủy người Hoa đến xem xét địa thế dinh Độc Lập.
Vị thầy cho rằng dinh Độc Lập nằm trên long mạch, là đầu rồng, còn đuôi rồng nằm ở vị trí Hồ Con Rùa. Để trấn giữ long mạch, giúp sự nghiệp vững bền, cần phải đặt một con rùa lớn ở vị trí đuôi rồng.
Một số người khác lại cho rằng, kiến trúc năm cột bê tông như bông hoa là hình ảnh thanh gươm (hay cây đinh) đóng xuống hồ nước hình bát giác, mang ý nghĩa phong thủy chế ngự long mạch.
Dù mang nhiều ý nghĩa khác nhau, hình ảnh con rùa đội bia vẫn là điểm nhấn đặc biệt, khiến Hồ Con Rùa trở thành một địa danh khó quên.
Sau năm 1975, dòng chữ trên bia bị xóa bỏ, con rùa và tấm bia cũng bị phá hủy trong một vụ nổ bí ẩn. Tuy nhiên, Hồ Con Rùa vẫn là một địa điểm quen thuộc với người dân Sài Gòn, là nơi giao thoa của lịch sử và hiện đại, là chứng nhân cho những thăng trầm của thành phố mang tên Bác.
