Năm 1206, bên dòng sông Onon thơ mộng, một đế chế hùng mạnh đã trỗi dậy, gieo rắc nỗi kinh hoàng cho cả thế giới trong suốt hơn một thế kỷ. Đó là đế chế Mông Cổ, dưới sự lãnh đạo của một vị Khan vĩ đại – Thành Cát Tư Hãn.
Sự Trỗi Dậy Của Thành Cát Tư Hãn
Temuchin, cái tên gắn liền với tuổi thơ cơ cực, đã trở thành Thành Cát Tư Hãn – “Khan của bốn bể” – sau khi thống nhất các bộ lạc Mông Cổ hiếu chiến. Đế chế non trẻ với kinh đô đặt tại Karakorum, sở hữu một đội quân kỵ binh thiện chiến, khát khao chinh phục. Để thỏa mãn tham vọng và kiểm soát đội quân hùng mạnh, Thành Cát Tư Hãn đã hướng về phương Nam – Đại Kim, vương quốc hùng mạnh phía Bắc Trung Quốc.
Làn Sóng Thép Tràn Qua Á Châu
Với tài cưỡi ngựa thiện nghệ và kỹ thuật bắn cung cự phách, quân Mông Cổ dưới trướng Thành Cát Tư Hãn tràn qua Châu Á như một cơn bão. Người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương ngày nay đã phải khuất phục vào năm 1209. Trung Đô (Bắc Kinh ngày nay), thủ đô của vương quốc Đại Kim, thất thủ vào năm 1215. Ba năm sau, đến lượt người Tây Liêu, tộc du mục kiểm soát vùng thảo nguyên dưới chân dãy Altay, cũng phải đầu hàng.
Sultan Bayezid bị Timur bắt giữ sau trận Ankara năm 1402. Bức tranh do Stanisław Chlebowski vẽ năm 1878, minh họa cho sự tàn bạo của các cuộc chinh phạt trong thời kỳ này.
Đế Chế Hồi Giáo Run Sợ
Đế chế Mông Cổ hùng mạnh với lãnh thổ trải dài khiến Sultan Mohammed, vị vua của vương quốc Hồi giáo Khorezm hùng mạnh cai trị phần lớn Ba Tư và Transoxiana, phải lo sợ. Mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm khi một đoàn thương nhân Hồi giáo từ lãnh thổ của Thành Cát Tư Hãn bị tàn sát dã man ở thành phố biên giới Otrar. Chiến tranh là điều không thể tránh khỏi.
Năm 1219, quân Mông Cổ tràn vào Trung Á, mở đầu cho một chiến dịch tàn bạo kinh hoàng. Otrar bị chiếm đóng, quan tổng trấn bị xử tử bằng cách đổ vàng nóng chảy vào cổ họng. Sultan Mohammed bỏ chạy trong sợ hãi và qua đời trên một hòn đảo trên biển Caspi.
Những Thành Phố Biến Thành Biển Lửa
Bukhara, Samarkand, Urganch… lần lượt thất thủ trước sức mạnh của quân Mông Cổ. Những thành phố phồn hoa biến thành biển lửa, bị san phẳng và tàn sát. Tù binh bị giết hoặc bị bắt làm lá chắn cho quân đội. Sự tàn bạo của quân Mông Cổ khiến cả thế giới kinh hoàng. “Điều đáng giá nhất với con người là truy đuổi và đánh bại kẻ thù, cướp bóc toàn bộ tài sản của hắn, bỏ thê thiếp hắn gào thét đớn đau, cưỡi ngựa của hắn, lấy thân thể thê thiếp hắn làm chăn gối ban đêm, nhìn ngắm và hôn hít bầu ngực họ, hôn làn môi ngọt lịm của họ” – lời của Thành Cát Tư Hãn với các tướng lĩnh cho thấy rõ bản chất tàn bạo của ông.
Sau khi chinh phục Trung Á, quân Mông Cổ tiếp tục tiến về phía Tây, cướp phá vương quốc Gruzia, tiến qua vùng Caucasus và bán đảo Crimea, dọc theo dòng Volga, đánh đuổi người Bulgar, người Turk và các vị quân vương Nga. Năm 1223, sau khi đánh bại Jalal ad-din, con trai của Sultan Mohammed, trong trận chiến sông Indus, Thành Cát Tư Hãn rút quân về Mông Cổ, kết thúc cuộc chinh phục vĩ đại của mình.
Di Sản Của Thành Cát Tư Hãn và Sự Tan Rã Của Đế Chế Mông Cổ
Năm 1227, Thành Cát Tư Hãn qua đời, để lại một đế chế trải dài từ Trung Quốc đến cửa ngõ châu Âu. Dù không người con nào có được tài năng xuất chúng như cha, nhưng những cuộc chinh phục của người Mông Cổ vẫn tiếp tục. Đế chế Mông Cổ được chia cho bốn người con trai: Truật Xích, Oa Khoát Đài, Đà Lôi và Sát Hợp Đài.
Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh rằng, việc gìn giữ một đế chế còn khó khăn hơn nhiều so với việc gây dựng nó. Sau khi Đại Hãn Mông Kha, con trai của Đà Lôi, qua đời, đế chế Mông Cổ dần tan rã. Nội chiến nổ ra, các hãn quốc Kim Trướng, Y Nhi, Oa Khoát Đài và Sát Hợp Đài đánh lẫn nhau để tranh giành quyền lực. Đến cuối thế kỷ 13, đế chế Mông Cổ hùng mạnh một thời chỉ còn là một ký ức.
Bài Học Lịch Sử
Cuộc chinh phạt của người Mông Cổ là một minh chứng rõ nét cho sức mạnh của sự đoàn kết, cũng như sự tàn bạo của chiến tranh. Di sản của Thành Cát Tư Hãn là một đế chế rộng lớn, nhưng cũng đầy máu và nước mắt. Câu chuyện về đế chế Mông Cổ là lời nhắc nhở cho chúng ta về vòng xoay bất tận của lịch sử: hưng thịnh rồi suy vong.
Tài Liệu Tham Khảo
- Marozzi, Justin. “Tamerlane: Sword of Islam, Conqueror of the World”.
