Gần hai thập kỷ chìm trong đau thương, nước Mỹ đã phải đối mặt với một nỗi ám ảnh khôn nguôi mang tên Việt Nam – một quốc gia xa xôi với nền văn hóa và lịch sử phức tạp. Dù cuộc chiến đã kết thúc từ lâu, những ký ức về những trận đánh khốc liệt, những mất mát to lớn, và những chia rẽ sâu sắc vẫn in hằn trong tâm trí người dân Mỹ. Bài viết này sẽ cùng bạn đọc nhìn lại cuộc Chiến tranh Việt Nam qua lăng kính lịch sử, từ những tham vọng ban đầu của Mỹ cho đến những hệ lụy sâu rộng mà nó để lại.
Từ Thử Nghiệm Cho Tham Vọng Đế Quốc…
Khởi đầu, giới lãnh đạo Mỹ xem Miền Nam Việt Nam như một bàn cờ để thử nghiệm chiến lược “giao tranh xung đột nhỏ lẻ” – một học thuyết quân sự mới với hy vọng ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản. Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh quan điểm này hết sức ngây thơ. Giống như đế quốc Pháp trước đó, Mỹ đã tự đẩy mình vào vũng lầy của cuộc chiến tranh đẫm máu tại Đông Dương.
Washington, cuối tháng 3/1954. Tướng Paul Ely (giữa), Tổng tham mưu trưởng Quốc phòng Pháp, họp mặt thân thiện với Tổng thống Hoa Kỳ Eisenhower (trái) và Đô đốc Arthur W. Radford (phải), Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ.
Năm 1954, sau thất bại của Pháp tại Điện Biên Phủ, Hiệp định Genève được ký kết, chia cắt Việt Nam thành hai miền. Mỹ, với mong muốn ngăn chặn sự ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản, đã ủng hộ chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn Donald Heath cùng Ngô Đình Diệm trong một sự kiện chào đón 100.000 người miền Bắc di cư vào Nam năm 1954.
Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt quan trọng, mở ra giai đoạn can thiệp trực tiếp của Mỹ vào Việt Nam. Thay vì rút lui, Mỹ ngày càng sa lầy vào cuộc chiến, gia tăng viện trợ quân sự và cố vấn cho chính quyền Sài Gòn.
…Đến Vũng Lầy Của Chiến Tranh
Chính quyền Ngô Đình Diệm với sự ủng hộ của Mỹ đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ nhiều tầng lớp nhân dân miền Nam. Phong trào đấu tranh của Phật giáo năm 1963, đỉnh điểm là sự kiện Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu, đã phơi bày sự bất mãn của người dân với chế độ độc tài và sự can thiệp của Mỹ.
Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu, năm 1963.
Vụ ám sát Tổng thống Ngô Đình Diệm vào cuối năm 1963 càng đẩy miền Nam Việt Nam vào vòng xoáy bất ổn. Tình hình chính trị rối ren tạo cớ cho Mỹ gia tăng can thiệp quân sự.
Các nhà sư biểu tình đòi quyền tự do và bình đẳng tôn giáo của Phật giáo tại miền Nam Việt Nam năm 1963.
Vụ ám sát Tổng thống Ngô Đình Diệm ở Sài Gòn năm 1963.
Năm 1964, sự kiện Vịnh Bắc Bộ – một sự kiện gây tranh cãi cho đến ngày nay – đã trở thành cái cớ để Mỹ leo thang chiến tranh. Tổng thống Lyndon B. Johnson đã ra lệnh cho quân đội Mỹ trực tiếp tham chiến tại Việt Nam, đánh dấu sự tham gia chính thức của Mỹ vào cuộc chiến tranh trên bộ đầu tiên ở châu Á sau Chiến tranh Triều Tiên.
Tàu khu trục Maddox DD-731 đi tuần tra trên biển năm 1964. Con tàu này đã xâm phạm lãnh hải của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại khu vực Hòn Mê và Lạch Trường vào lúc 14 giờ 52 ngày 2/8/1964, dẫn đến Sự kiện Vịnh Bắc Bộ, cái cớ để Hoa Kỳ mở màn chiến dịch dùng không quân đánh phá miền Bắc Việt Nam.
Kể từ đó, cuộc chiến tranh Việt Nam leo thang với tốc độ chóng mặt. Quân số Mỹ tại Việt Nam tăng lên hàng trăm nghìn người. Chiến dịch ném bom miền Bắc Việt Nam, được biết đến với tên gọi Chiến dịch Sấm Rền (Rolling Thunder), bắt đầu từ năm 1965, gây ra nhiều thương vong cho dân thường và tàn phá nặng nề cơ sở hạ tầng miền Bắc.
Toán lính thủy đánh bộ đầu tiên của Mỹ đổ bộ vào gần Đà Nẵng, năm 1965.
Từ Cú Sốc Tết Mậu Thân Đến Chia Rẽ Nội Bộ
Trái với hy vọng kết thúc chiến tranh nhanh chóng, quân đội Mỹ ngày càng sa lầy trong cuộc chiến tranh du kích dai dẳng và khốc liệt. Cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 đã giáng một đòn mạnh vào quân đội Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Mặc dù bị đánh bại sau đó, cuộc tấn công này đã phơi bày sự yếu kém của quân đội Sài Gòn và làm lung lay niềm tin của người dân Mỹ vào chính phủ của họ.
Lính Mỹ tử trận ở Việt Nam năm 1965.
Cú sốc Tết Mậu Thân đã tạo nên làn sóng phản đối chiến tranh mạnh mẽ trong lòng nước Mỹ. Phong trào phản chiến lan rộng khắp các trường đại học, các thành phố lớn, thu hút hàng triệu người tham gia, từ sinh viên, giáo sư, nghệ sĩ cho đến các cựu binh từng tham chiến tại Việt Nam.
Trong khi Chiến dịch Sấm Rền bắt đầu ném bom đánh phá miền Bắc từ năm 1965, Không quân Mỹ và VNCH cũng ném bom tấn công các địa điểm nghi có cộng sản ẩn nấp ở miền Nam Việt Nam.
Phố Nguyễn Thiếp, Hà Nội, bị ném bom hôm 14/12/1966.
Cuộc chiến tranh Việt Nam đã gây ra những chia rẽ sâu sắc trong xã hội Mỹ. Nó đặt ra những câu hỏi nhức nhối về vai trò của Mỹ trên trường quốc tế, về đạo đức chiến tranh, và về giá trị của hòa bình.
Nỗ Lực Rút Lui Và Bài Học Lịch Sử
Dưới áp lực của dư luận trong và ngoài nước, Mỹ buộc phải tìm kiếm một lối thoát cho cuộc chiến. Năm 1969, Tổng thống Richard Nixon lên nắm quyền với lời hứa “mang lại hòa bình trong danh dự”.
Tuy nhiên, con đường đi đến hòa bình không hề dễ dàng. Cuộc chiến tiếp tục kéo dài thêm nhiều năm với những trận đánh ác liệt và thương vong cho cả hai bên.
Ngô Thị Tuyên, một nữ dân quân ở Thanh Hóa.
Sau nhiều nỗ lực đàm phán, Hiệp định Paris được ký kết vào năm 1973, chính thức chấm dứt sự can thiệp quân sự của Mỹ tại Việt Nam. Tuy nhiên, hòa bình thực sự vẫn còn là một chặng đường dài phía trước. Miền Nam Việt Nam tiếp tục chìm trong chiến tranh cho đến ngày 30/4/1975, khi quân đội Nhân dân Việt Nam giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.
Cuộc chiến tranh Việt Nam đã để lại những bài học sâu sắc cho lịch sử. Nó cho thấy sự nguy hiểm của tham vọng đế quốc, của việc áp đặt ý chí của một quốc gia lên quốc gia khác.
Tháo chạy khỏi Sài Gòn ngày 29/4/1975.
Hơn nữa, cuộc chiến này còn cho thấy sức mạnh của lòng yêu nước, ý chí kiên cường và tinh thần bất khuất của một dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do.
Người Mỹ tưởng nhớ những cựu binh Mỹ đã thiệt mạng trong Chiến tranh Việt Nam tại Tượng đài Vietnam War Memorial, Washington D.C.
Cuối cùng, Chiến tranh Việt Nam là lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình, về sự cần thiết của đối thoại và hợp tác giữa các quốc gia trên thế giới. Bài học này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, khi thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức an ninh và bất ổn định.
