Những ngày cuối tháng 4 năm 1975, Sài Gòn chìm trong khói lửa và hoang mang. Quân Bắc Việt đang áp sát, tương lai của miền Nam Việt Nam như ngàn cân treo sợi tóc. Giữa vòng xoáy lịch sử ấy, một chiến dịch bí mật được CIA triển khai: đưa Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu rời khỏi Sài Gòn. Frank Snepp, nhà phân tích chiến lược Bắc Việt của CIA, người trực tiếp tham gia chiến dịch, đã kể lại câu chuyện đầy kịch tính này gần 50 năm sau, với những chi tiết chưa từng được tiết lộ.
Bối Cảnh Dẫn Đến Cuộc Di Tản
Sài Gòn ngày 25/4/1975, chỉ còn 4 ngày nữa là chiến tranh kết thúc. Tình hình rối ren, quân Bắc Việt 140.000 người đang bao vây thủ đô. Tổng thống Thiệu đã từ chức ngày 21/4 dưới áp lực của Đại sứ Mỹ Graham Martin, người tin rằng việc ông Thiệu rời đi sẽ mở đường cho một thỏa thuận hòa bình với Bắc Việt. Tuy nhiên, sự ra đi của ông Thiệu lại càng làm tăng thêm bất ổn, khi cả phía cộng sản lẫn các đối thủ chính trị trong nước đều không biết ông sẽ làm gì tiếp theo. Trước tình hình đó, Tổng thống Trần Văn Hương đã đề nghị Đại sứ Martin đưa ông Thiệu rời khỏi Việt Nam.
Chiến Dịch Bí Mật Bắt Đầu
Ngày 24/4, Đại sứ Martin giao nhiệm vụ cho CIA đưa ông Thiệu ra đi trong bí mật. Frank Snepp được giao làm tài xế, cùng với Thiếu tướng Charles Timmes (đã giải ngũ, đang làm việc cho CIA) tháp tùng ông Thiệu. Kế hoạch là dùng máy bay riêng của Đại sứ Martin, đưa ông Thiệu đến Đài Loan, nơi anh trai ông đang làm đại sứ. Bí mật là tối quan trọng, bởi bất kỳ rò rỉ thông tin nào cũng có thể dẫn đến đảo chính hoặc ám sát.
Frank Snepp kể lại sự kiện lịch sử.
Sáng 25/4, tình hình càng thêm phức tạp. Phía Nga phản hồi Mỹ rằng Bắc Việt có vẻ sẽ không làm khó Mỹ, và Henry Kissinger, Cố vấn An ninh của Tổng thống Ford, hiểu sai thông điệp này là vẫn còn thời gian để đàm phán. Thêm vào đó, một tin giả từ Hà Nội cho rằng Bắc Việt sẽ cho phép Tòa Đại sứ Mỹ ở lại Sài Gòn sau khi ngừng bắn. Những thông tin sai lệch này càng củng cố niềm tin của Kissinger và Martin về một thỏa thuận hòa bình, và việc đưa ông Thiệu đi là một phần của kế hoạch đó.
Hành Trình Đầy Căng Thẳng
Khoảng 5 giờ chiều, Snepp nhận lệnh và chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Ông giấu vũ khí trong người, sẵn sàng cho một cuộc đọ súng. Đoàn xe 4 chiếc, được ngụy trang như xe ngoại giao, xuất phát từ tư dinh Thủ tướng Trần Thiện Khiêm. Trên đường đi, Snepp nghe thấy tiếng súng nổ gần Tòa Đại sứ Mỹ. Trong lúc vội vàng, Trưởng văn phòng CIA tại Sài Gòn, Thomas Polgar, thậm chí còn quên viết giấy thông hành cho ông Thiệu.
Bản đồ Sài Gòn những ngày cuối tháng 4/1975.
Snepp miêu tả ông Thiệu lúc đó trông như một người mẫu, tóc vuốt ngược, mặt bôi kem, nhưng lại phảng phất mùi whisky và nước hoa đắt tiền. Trong xe, tướng Timmes và ông Thiệu ôn lại chuyện cũ, giữa lúc bom đạn vây quanh.
Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu hồi tháng 2/1975.
Qua từng trạm kiểm soát, Snepp đều nơm nớp lo sợ bị phát hiện. Khi đi qua đài tưởng niệm lính Mỹ, ông nhìn thấy những giọt nước mắt lăn dài trên má ông Thiệu. Snepp cảm nhận được nỗi đau của một tổng thống đang mất nước, bị cả đồng minh lẫn kẻ thù quay lưng.
Những Chiếc Vali Bí Ẩn và Lời Chia Tay Lạnh Lùng
Khi gần đến phi trường, Snepp nghe thấy tiếng kim loại va chạm từ những chiếc vali được đưa lên xe ông Thiệu. Ông tin rằng đó là tài sản riêng của ông Thiệu, chứ không phải vàng từ ngân khố quốc gia.
Tại phi trường, trong bóng tối mịt mùng, Snepp suýt đâm vào ông Polgar. Đại sứ Martin đã chờ sẵn để tiễn ông Thiệu. Sau lời chào tạm biệt ngắn ngủi, ông Thiệu lên máy bay. Đại sứ Martin sau đó bất ngờ giật mạnh chiếc thang máy bay, như muốn cắt đứt mọi liên hệ với quá khứ.
Frank Snepp (phải) và Tướng Nguyễn Cao Kỳ (giữa).
Bài Học Đắt Giá
Nhìn lại sự kiện này, Snepp cho rằng việc đưa ông Thiệu đi là một sai lầm. Niềm tin mù quáng vào một thỏa thuận hòa bình đã khiến Đại sứ Martin trì hoãn kế hoạch di tản quy mô cho những người Việt thân Mỹ, dẫn đến hậu quả thảm khốc cho rất nhiều người. Chiến dịch đưa ông Thiệu đi, dù nguy hiểm, cuối cùng lại trở thành một hành động vô nghĩa, chỉ củng cố thêm ảo tưởng về thời gian và cơ hội đàm phán đã không còn tồn tại.
Tài Liệu Tham Khảo
- BBC Việt ngữ: https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-59266079
- Hình ảnh: Nguồn từ bài viết gốc trên BBC Việt ngữ.
