Đặng Tiểu Bình, một cái tên gắn liền với sự chuyển mình ngoạn mục của Trung Quốc trong thế kỷ 20. Từ một nhà cách mạng nhiệt thành, ông trở thành kiến trúc sư của công cuộc cải cách mở cửa, đưa đất nước tỷ dân trở thành một cường quốc kinh tế. Tuy nhiên, đằng sau những thành tựu lẫy lừng đó là một con người cứng rắn, tàn nhẫn, sẵn sàng dùng bạo lực để đạt được mục đích. Cuốn tiểu sử Đặng Tiểu Bình: Một Cuộc Đời Cách Mạng của Alexander V. Pantsov và Steven I. Levine đã khắc họa chân dung một Đặng Tiểu Bình đa chiều, đầy mâu thuẫn, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về con người và sự nghiệp của ông.
Tuổi Trẻ Và Con Đường Đến Với Chủ Nghĩa Cộng Sản
Sinh năm 1904 tại Tứ Xuyên, Đặng Tiểu Bình sớm thừa hưởng tinh thần bất mãn với triều đình phong kiến từ cha mình. Năm 16 tuổi, ông rời quê hương, xuôi theo dòng Dương Tử đến Pháp du học. Chính tại đây, giữa lòng xã hội công nghiệp phương Tây, Đặng Tiểu Bình đã tiếp xúc với chủ nghĩa cộng sản và tìm thấy lý tưởng của mình. Ông làm việc trong các nhà máy thép ở Le Creusot, chứng kiến sự bất công mà tầng lớp công nhân, đặc biệt là công nhân Trung Quốc, phải chịu đựng. Đây cũng là nơi ông gặp gỡ Chu Ân Lai, người sau này trở thành đồng chí của ông trên con đường cách mạng. Sự phẫn uất trước hiện thực xã hội đã thôi thúc Đặng Tiểu Bình dấn thân vào con đường hoạt động chính trị. Ông tham gia Đảng Cộng sản, cắt đứt liên lạc với gia đình để toàn tâm toàn ý cho lý tưởng cách mạng.
Năm 1926, Đặng Tiểu Bình được cử sang Moscow học tại Đại học Lao động Cộng sản Phương Đông. Tại đây, ông được tiếp cận với tư tưởng của Leon Trotsky về cách mạng thế giới, củng cố thêm niềm tin vào chủ nghĩa cộng sản. Sau khi trở về Trung Quốc, ông tham gia hoạt động bí mật, gặp gỡ Mao Trạch Đông và bắt đầu một mối quan hệ hợp tác đầy biến động.
Đồng Hành Cùng Mao Trạch Đông Và Những Năm Tháng Đấu Tranh
Giai đoạn đầu của cuốn sách đã khắc họa rõ nét hai đặc điểm quan trọng trong con người Đặng Tiểu Bình: lòng tin tuyệt đối vào chủ nghĩa Marx và sự trung thành mù quáng với Mao Trạch Đông. Ông xem Stalin là hình mẫu lý tưởng và tin rằng bạo lực là công cụ cần thiết để tạo ra một xã hội mới. Đặng Tiểu Bình đã sát cánh cùng Mao Trạch Đông trong suốt những năm tháng đấu tranh gian khổ, từ cuộc Vạn lý Trường chinh đầy gian nan cho đến chiến thắng năm 1949, lập nên nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Đặng Tiểu Bình thời trẻ
Tài năng quân sự của Đặng Tiểu Bình được thể hiện rõ ràng trong những chiến dịch quân sự then chốt. Tuy nhiên, chính sau năm 1949, khi đảm nhiệm các vị trí lãnh đạo trong chính quyền mới, bản chất chính trị của ông mới thực sự bộc lộ. Sự tàn nhẫn và quyết đoán là những đặc điểm nổi bật nhất. Khi Mao Trạch Đông phát động các chiến dịch trấn áp phản cách mạng, Đặng Tiểu Bình đã tích cực thực hiện, góp phần vào cái chết của hàng triệu người. Ông không ngần ngại sử dụng bạo lực để củng cố quyền lực của Đảng Cộng sản và duy trì sự ổn định xã hội. Đặng Tiểu Bình cũng là một trong những nhân vật chủ chốt trong Đại nhảy vọt và Cách mạng Văn hóa, những biến động lịch sử đã gây ra nạn đói và sự hỗn loạn trên khắp đất nước.
Thời Kỳ Cải Cách Và Mở Cửa: Một Chương Mới Của Lịch Sử Trung Quốc
Sau khi Mao Trạch Đông qua đời, Đặng Tiểu Bình đã vươn lên nắm quyền lãnh đạo. Năm 1978, ông khởi xướng chính sách cải cách và mở cửa, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng đối với Trung Quốc. Nhiều người cho rằng đây là minh chứng cho sự ôn hòa của Đặng Tiểu Bình, nhưng cuốn sách đã bác bỏ quan điểm này. Các tác giả khẳng định rằng Đặng Tiểu Bình vẫn là một người cộng sản kiên định, mục tiêu của ông không phải là đưa Trung Quốc theo con đường tự do hay tư bản chủ nghĩa, mà là xây dựng một nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Chính sách “Bốn hiện đại hóa” trong nông nghiệp, công nghiệp, quốc phòng và khoa học kỹ thuật mà Đặng Tiểu Bình đề ra đã mang lại những thành tựu kinh tế đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, ông vẫn kiên quyết phản đối “hiện đại hóa thứ năm” – dân chủ hóa – mà những người bất đồng chính kiến đòi hỏi. Vụ thảm sát Thiên An Môn năm 1989 là một minh chứng rõ ràng cho sự cứng rắn và tàn nhẫn của ông.
Kết Luận
Đặng Tiểu Bình là một nhân vật lịch sử phức tạp và đầy mâu thuẫn. Ông vừa là người kiến trúc sư của công cuộc đổi mới, đưa Trung Quốc trở thành một cường quốc kinh tế, vừa là người chịu trách nhiệm cho những sai lầm và tội ác trong quá khứ. Cuốn tiểu sử Đặng Tiểu Bình: Một Cuộc Đời Cách Mạng đã cung cấp cho chúng ta một cái nhìn toàn diện và sâu sắc về cuộc đời và sự nghiệp của ông, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những biến động lịch sử của Trung Quốc trong thế kỷ 20. Những bài học từ cuộc đời Đặng Tiểu Bình vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và các giá trị nhân văn.
Tài liệu tham khảo:
- Pantsov, Alexander V., and Steven I. Levine. Deng Xiaoping: A Revolutionary Life. Oxford University Press, 2015.
