Ấn Độ, một quốc gia với bề dày lịch sử và văn hóa rực rỡ, ít khi nhắc lại quá khứ thuộc địa đầy u ám dưới ách thống trị của Đế quốc Anh. Dù là do sức mạnh tinh thần hay một nền văn minh độ lượng, người Ấn dường như đã chọn cách không lưu giữ oán hận về hai thế kỷ bị nô dịch, bóc lột và khai thác. Tuy nhiên, sự im lặng không đồng nghĩa với việc xóa bỏ hoàn toàn những vết sẹo sâu đậm mà lịch sử đã khắc ghi.
Cuộc Chia Ly Đẫm Máu và Hành Trình Tìm Lại Chính Mình
Năm 1947, sau hai trăm năm cai trị, Đế quốc Anh rút lui khỏi Ấn Độ trong hỗn loạn, để lại một cuộc chia cắt đẫm máu, dẫn đến sự ra đời của Pakistan. Điều đáng ngạc nhiên là, giữa những đau thương và mất mát, dường như không có sự oán giận sâu sắc nào hướng về nước Anh. Ấn Độ lựa chọn gia nhập Khối Thịnh vượng chung với tư cách một nước cộng hòa và duy trì mối quan hệ tương đối hòa hảo với cựu thuộc địa của mình. Vài năm sau, khi cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill hỏi Thủ tướng Ấn Độ Jawaharlal Nehru – người đã trải qua gần một thập kỷ trong các nhà tù Anh – về việc tại sao ông không hề tỏ ra cay đắng, Nehru trả lời rằng Mahatma Gandhi, “một con người vĩ đại,” đã dạy người Ấn “không bao giờ sợ hãi và không bao giờ căm ghét.”
Hình ảnh minh hoạ sự cai trị của Anh ở Ấn Độ.
Những Vết Sẹo Thực Dân và Tiếng Nói Công Lý
Mặc dù bề ngoài có vẻ bình thản, những vết thương do chế độ thực dân gây ra vẫn âm ỉ. Điều này được thể hiện rõ qua bài phát biểu của Shashi Tharoor tại Oxford Union vào mùa hè năm 2015. Bài phát biểu mạnh mẽ lên án tội ác của thực dân Anh đã tạo nên một làn sóng phản ứng mạnh mẽ trên khắp Ấn Độ và lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội. Từ các chính trị gia, học giả, sinh viên cho đến những người dân bình thường, bài phát biểu đã khơi dậy một cuộc đối thoại sâu rộng về di sản của chủ nghĩa thực dân và tác động của nó đối với Ấn Độ.
Sự quan tâm của công chúng càng được khẳng định khi cuốn sách An Era of Darkness của Tharoor, bàn về cùng chủ đề, trở thành sách bán chạy nhất tại Ấn Độ. Ấn bản tiếng Anh của cuốn sách, Inglorious Empire: What the British Did to India, cũng nhanh chóng được đón nhận nồng nhiệt.
Từ Cường Quốc Giàu Có đến Quốc Gia Nghèo Khó: Cái Giá của Đế Chế
Sự trỗi dậy của làn sóng phản ứng này phản ánh một thực tế đau lòng: Đế quốc Anh đã biến Ấn Độ, một trong những quốc gia giàu có nhất thế giới vào thế kỷ 18 (chiếm khoảng 27% GDP toàn cầu năm 1700), trở thành một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới sau hơn hai thế kỷ cai trị. Thông qua cướp bóc, chiếm đoạt và khai thác tàn bạo, được thực hiện dưới lớp vỏ bọc của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và sự đạo đức giả, nước Anh đã tàn phá Ấn Độ một cách có hệ thống. Sử gia người Mỹ Will Durant thậm chí đã gọi sự thống trị của Anh ở Ấn Độ là “tội ác lớn nhất trong toàn bộ lịch sử.” Dù đồng tình hay không với nhận định này, một điều không thể phủ nhận là chủ nghĩa đế quốc không phải là một sứ mệnh khai sáng vị tha như một số người vẫn cố gắng tô vẽ.
Sự Lãng Quên của Nước Anh và Bài Học Lịch Sử
Đáng buồn thay, nước Anh dường như đang trải qua một giai đoạn “mất trí nhớ” về lịch sử thực dân của mình. Chủ nghĩa thực dân Anh hầu như vắng bóng trong chương trình giảng dạy ở Anh, khiến nhiều người Anh không hề hay biết về những tội ác mà tổ tiên họ đã gây ra. Một số thậm chí còn tin vào ảo tưởng rằng Đế quốc Anh là một sứ mệnh cao cả, mang ánh sáng văn minh đến cho những dân tộc “kém phát triển”. Điều này tạo điều kiện cho sự bóp méo lịch sử, với những câu chuyện lãng mạn hóa thời kỳ Raj, tô hồng bức tranh về chế độ thực dân.
Tuy nhiên, lịch sử không thể bị lãng quên. Việc hiểu quá khứ là chìa khóa để hiểu hiện tại và định hình tương lai. Bài học rút ra từ quá khứ thuộc địa không chỉ dành cho nước Anh mà còn cho chính người Ấn Độ, những người đã thể hiện một năng lực tha thứ phi thường. Dù nên tha thứ, nhưng không nên quên.
Hướng tới Tương Lai: Quan Hệ Đối Tác Bình Đẳng
Mối quan hệ giữa Anh và Ấn Độ ngày nay, với tư cách là hai quốc gia có chủ quyền và bình đẳng, đã khác xa so với quá khứ thuộc địa. Tuy nhiên, việc nhìn nhận lại lịch sử một cách trung thực và thẳng thắn là điều cần thiết để xây dựng một tương lai vững chắc hơn. Như Shashi Tharoor đã nói, “bạn không cần trả thù cho lịch sử. Lịch sử là sự trả thù của chính nó.”
Tài liệu tham khảo:
- Tharoor, S. (2017). An Era of Darkness. Aleph Book Company.
- Tharoor, S. (2017). Inglorious Empire: What the British Did to India. Hurst & Company.
- Durant, W. (1930). The Case for India. Simon and Schuster.
