Câu chuyện về Tượng Quận và Giao Chỉ thời nhà Tần luôn là một đề tài gây tranh cãi trong lịch sử Việt Nam. Liệu Giao Chỉ, vùng đất tổ tiên của người Việt, có thực sự là một phần của Tượng Quận dưới ách đô hộ của nhà Tần hay không? Bài viết này sẽ phân tích sâu vào các sử liệu, địa danh và diễn biến lịch sử để làm sáng tỏ vấn đề này.
Nội dung bài viết
Bản đồ hành chính thời TầnBản đồ hành chính dưới thời nhà Tần.
Sự ngộ nhận về Giao Chỉ thuộc Tượng Quận bắt nguồn từ những ghi chép mâu thuẫn trong Hán Thư của Ban Cố, bộ sử ra đời sau sự kiện này nhiều năm. Một mặt, Hán Thư cho rằng Nhật Nam, vùng đất phía Nam của nước Âu Lạc, chính là Tượng Quận thời Tần. Từ đó, suy diễn ra Giao Chỉ và Cửu Chân, nằm ở phía Bắc Nhật Nam, cũng thuộc Tượng Quận. Tuy nhiên, Hán Thư cũng ghi lại việc bãi bỏ Tượng Quận và sáp nhập vào Uất Lâm và Tường Kha, hai địa danh nằm ở phía Tây Bắc Quảng Tây và Nam Quý Châu ngày nay, cách xa vị trí của Nhật Nam, Giao Chỉ và Cửu Chân.
Sự mâu thuẫn này đặt ra câu hỏi về vị trí thực sự của Tượng Quận và liệu Giao Chỉ có nằm trong vùng đất này hay không. Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần quay trở lại thời điểm nhà Tần bành trướng xuống phía Nam.
Cuộc Nam Tiến của Nhà Tần
Sau khi thống nhất Trung Hoa năm 221 TCN, Tần Thủy Hoàng hướng tham vọng về phương Nam, vùng đất của Bách Việt. Năm 220 TCN, một đạo quân khổng lồ 500.000 người, bao gồm lính chính quy, tù nhân và dân phu, chia làm 5 đạo tiến xuống phía Nam.
Một đạo đóng ở Dư Can, vượt Vũ Di Sơn tiến vào Mân Việt (Phúc Kiến ngày nay). Một đạo do Nhâm Ngao chỉ huy vượt Ngũ Lĩnh, tiến thẳng đến Phiên Ngung (Quảng Châu), lập nên quận Nam Hải. Ba đạo còn lại do Đồ Thư dẫn đầu đóng tại Đàm Thành, Cửu Nghi và Nam Dã, vượt Ngũ Lĩnh đánh chiếm vùng đất phía Nam, lập quận Quế Lâm.
Đường hành quân của quân Tần.
Để tiếp tế cho cuộc viễn chinh, Sử Lộc được giao nhiệm vụ đào kênh Linh Cừ nối Tương Giang với Ly Giang. Sau 3 năm thi công, kênh hoàn thành năm 216 TCN, mở đường cho quân Tần tiến sâu vào lãnh thổ Bách Việt.
Nước Tây Âu và Sự Kháng Cự của Người Tráng
Sau khi chiếm được Quế Lâm, Đồ Thư dẫn quân tiến đánh Tây Âu, một quốc gia của người Tráng nằm ở khu vực hợp lưu của các sông lớn tại Lĩnh Nam.
Vị trí phỏng đoán của nước Tây Âu.
Ban đầu, quân Tần chiếm ưu thế, giết vua Tây Âu là Dịch Hu Tống. Tuy nhiên, người Tráng không chịu khuất phục, rút vào rừng sâu, liên tục tổ chức đánh úp quân Tần. Cuộc chiến kéo dài, gây tổn thất nặng nề cho cả hai bên. Đồ Thư tử trận, hàng trăm ngàn quân Tần bỏ mạng.
Âu Lạc và An Dương Vương
Trong khi quân Tần sa lầy ở Tây Âu, Âu Lạc, quốc gia của người Lạc Việt dưới sự trị vì của An Dương Vương, vẫn độc lập. Sử liệu Trung Quốc thời Tần Hán đều công nhận sự tồn tại của Âu Lạc, dù không nhắc đến tên An Dương Vương. Tuy nhiên, các thư tịch cổ sau này như Thủy Kinh Chú lại ghi nhận tên An Dương Vương và cho biết ông đóng đô ở Giao Chỉ. Điều này cho thấy An Dương Vương là nhân vật có thật trong lịch sử, chứ không phải truyền thuyết.
Các quận dưới thời Tần Hán.
Sau khi nhà Tần sụp đổ năm 207 TCN, Triệu Đà chiếm lấy Quế Lâm và Tượng Quận, tự xưng Nam Việt Vũ Vương. Tuy nhiên, Triệu Đà không chiếm được Giao Chỉ bằng vũ lực mà thông qua ngoại giao, biến Âu Lạc thành một nước chư hầu. Điều này càng khẳng định Giao Chỉ không phải là một phần của Tượng Quận thời Tần.
Kết Luận
Dựa trên các phân tích về địa danh, diễn biến lịch sử và các ghi chép trong sử liệu, có thể kết luận rằng quân Tần chưa bao giờ xâm chiếm được Giao Chỉ. Âu Lạc vẫn giữ vững độc lập dưới thời An Dương Vương và chỉ trở thành chư hầu của Nam Việt sau khi nhà Tần sụp đổ. Như vậy, Giao Chỉ không phải là Tượng Quận thời Tần. Đây là một minh chứng cho sức mạnh kiên cường của người Lạc Việt trong việc bảo vệ lãnh thổ và văn hóa của mình trước tham vọng bành trướng của đế quốc phương Bắc. Bài học lịch sử này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
