Nền mỹ thuật Việt Nam từ xưa đến nay vẫn chưa thể sánh ngang với các nước văn minh khác trên thế giới. Nguyên nhân là do người Việt Nam chưa có một kỹ thuật hội họa thuần túy xuất phát từ nhu cầu và tâm lý dân tộc. Trước khi tiếp nhận văn hóa phương Tây, mỹ thuật Việt Nam chịu ảnh hưởng trực tiếp từ Trung Hoa, sử dụng kỹ thuật thủy mặc để biểu đạt nội tâm.
Sau khi người Pháp đô hộ, văn hóa Việt Nam bắt đầu chuyển hướng, tiếp thu văn minh phương Tây. Lúc này, mỹ thuật Việt Nam cũng cởi bỏ lớp vỏ cũ, khoác lên mình tấm áo mới, hướng theo kỹ thuật hội họa phương Tây.
Tuy nhiên, ngay từ khi hình thành, dưới thời phong kiến, mỹ thuật – hay cụ thể hơn là hội họa Việt Nam – đã gặp nhiều trở ngại. Nó bị mọi tầng lớp xã hội coi như một môn giải trí thanh nhã dành riêng cho giới thượng lưu. Người ta quan niệm một người trí thức, phong lưu phải hội tụ đủ “cầm, kỳ, thi, họa”.
Giờ học mỹ thuật sinh động tại Bảo tàng Lịch sử TP.HCM. Hình ảnh minh họa cho việc giáo dục mỹ thuật cần được thay đổi để thu hút học sinh. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử TP.HCM
Người họa sĩ thời ấy không ý thức rõ ràng về trách nhiệm phục vụ nhân sinh của bản thân và của nghệ thuật. Họ tồn tại như những chiếc khung tranh lộng lẫy để tôn vinh đế chế, bỏ quên quần chúng nghèo khổ. Khi chế độ phong kiến sụp đổ, lớp văn nghệ sĩ này mất đi mục đích phụng sự lý tưởng, họ quay sang bám víu vào tầng lớp phong lưu, giàu có, sáng tác để thỏa mãn thú vui cho giới này. Mỹ thuật, hội họa đã mất đi giá trị phục vụ nhân sinh đích thực.
Nhìn vào thực trạng hiện nay, người ta không khỏi lo ngại khi thấy ít người Việt Nam có kiến thức sâu sắc về mỹ thuật. Trong khi đó, người dân các nước láng giềng như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ,… dù chỉ có trình độ học vấn phổ thông, họ vẫn có thể bàn luận về mỹ thuật một cách sâu sắc.
Ở Việt Nam, mỹ thuật đã được đưa vào chương trình giáo dục từ lâu, nhưng kết quả đạt được vẫn chưa đáng kể. Hơn nữa, nó còn tạo ra quan niệm sai lầm rằng “phải có hoa tay mới vẽ được”. Nguyên nhân chính là do thiếu phương pháp giảng dạy hiệu quả.
Trẻ em thường thích vẽ, thích hát trước khi biết chữ. Nhưng khi đến trường, trải qua nhiều cấp học, các em vẫn không thu nhận được kiến thức gì về mỹ thuật. Giờ học mỹ thuật trở nên nhàm chán với những bài học khô khan, thiếu phương pháp.
Học sinh say sưa sáng tạo mô hình nhà rông trong giờ học mỹ thuật. Việc áp dụng phương pháp giảng dạy mới giúp khơi gợi niềm yêu thích và phát huy khả năng sáng tạo của học sinh. Ảnh: Website trường PTDTNT Đăk Glong
Thiếu phương pháp học tập hiệu quả và nhận thức sai lầm về lợi ích của môn học khiến học sinh ngày càng chán nản. Các em dễ dàng tin vào luận điệu “có hoa tay mới vẽ được” để tự an ủi bản thân. Lên đến bậc trung học, dù đã có giáo viên chuyên môn phụ trách, nhưng tình hình cũng không mấy khả quan hơn. Do thiếu thốn cơ sở vật chất và quan niệm chưa đúng mực của ban giám hiệu nhà trường, giờ học mỹ thuật bị xem như giờ giải trí.
Vậy lỗi tại đâu? Chắc chắn là do thiếu phương pháp giảng dạy phù hợp và chưa khơi gợi được tình yêu mỹ thuật truyền thống trong mỗi học sinh.
Để thay đổi thực trạng này, trước hết, mỹ thuật cần được xem trọng như các môn học khác. Giáo viên cần thay đổi phương pháp giảng dạy, giúp học sinh nhận thức rõ lợi ích thiết thực và giá trị nhân văn cao quý của môn học. Cần kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành, cung cấp cho học sinh kiến thức nền tảng, đồng thời khơi gợi khả năng tưởng tượng, cảm xúc và kỹ năng sáng tạo. Bên cạnh đó, việc tổ chức các buổi triển lãm tranh ảnh của học sinh cũng là cách để khích lệ các em trau dồi và phát triển tài năng.
Mục đích của giáo dục mỹ thuật không phải là biến tất cả học sinh thành họa sĩ. Điều quan trọng là trang bị cho các em những kiến thức cơ bản về mỹ thuật, nuôi dưỡng tâm hồn, khơi dậy niềm đam mê và góp phần tạo nên một vườn hoa mỹ thuật Việt Nam ngày càng rực rỡ sắc hương.
