Chín năm trời sống dưới ách chiếm đóng của quân thù, người dân ngoại thành Hà Nội luôn khao khát hơi thở của tự do, mong mỏi được trở về cuộc sống yên bình, no ấm. Trong sâu thẳm trái tim họ, niềm hy vọng ấy luôn cháy bỏng, như lời ca da diết của những cô gái làng Bưởi:
*Chúng mình là dân can, seo
*Chỉ ước một điều: “Dó” tốt về cho
Dó về Hà Nội tự do
Nhân dân làm giấy ấm no vui mừng…
“Dó” trong câu hát ấy vừa là loài cây dó quý giá, nguyên liệu làm nên những tờ giấy tinh xảo của làng nghề truyền thống, vừa là ẩn dụ cho những ngọn gió mát lành thổi từ vùng tự do, xua tan đi bầu không khí ngột ngạt của chiến tranh, mang theo niềm vui giải phóng, hòa bình và hạnh phúc.
Và rồi, ngày họ mong chờ cũng đã đến. Tháng 10 năm 1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, thực dân Pháp buộc phải ký Hiệp định Genève, rút quân khỏi miền Bắc. Hòa bình đã trở lại, những cơn gió mát lành từ vùng tự do tràn về khắp các đường làng, ngõ xóm ngoại thành Hà Nội.
Ngày 8/10, từ Hà Đông, Ngã Tư Sở, dọc theo đê La Thành qua Bạch Mai, lên Vĩnh Tuy, ô Cầu Giấy về Nhật Tân, Kim Mã, đoàn quân chiến thắng trở về trong niềm hân hoan chào đón của nhân dân. Cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới trên khắp các nẻo đường, hòa cùng niềm vui rạng rỡ trên khuôn mặt những người lính. Quân đội Pháp lặng lẽ rút đi trong tiếng hò reo vang dội của người dân. Ngoại thành Hà Nội như bừng tỉnh sau giấc ngủ dài, tràn ngập niềm vui và hy vọng.
Không khí náo nức trên khắp các đường phố Hà Nội những ngày trước sự kiện giải phóng Thủ đô 10/10/1954. Ảnh tư liệu
“Sung sướng quá! Các anh đã về!”, đó là lời chào đón chân thành, xúc động nhất mà người dân dành tặng cho đoàn quân chiến thắng. Từ cụ già đến em thơ, từ người dân thành thị đến bà con nông thôn, ai nấy đều rạng rỡ niềm vui.
Câu chuyện cảm động về bà cụ Tư Mọc ở Thượng Đình là minh chứng rõ nét cho niềm vui sướng đó. Bị mù lòa suốt ba năm, sống trong cảnh tối tăm, nay được sống trong không khí tự do, được gặp lại bộ đội, bà cụ xúc động khôn nguôi. “Béo quá, khỏe quá! Thật là sung sướng, hả hê!”, những lời nói giản dị ấy chất chứa biết bao tình cảm yêu thương, quý trọng mà bà cụ dành cho các anh bộ đội.
Ngôi nhà nhỏ của bà cụ đêm ấy rộn rã tiếng cười nói. Câu chuyện về những ngày tháng gian khổ khi Pháp tạm chiếm, nỗi lo sợ bị vơ vét tài sản trước khi rút quân, và niềm vui vỡ òa khi bộ đội về làng được bà cụ kể lại với tất cả sự xúc động. Giữa đêm mưa tầm tã, bà cụ vẫn cố mò mẫm ra cửa, cầu mong trời sáng mau tạnh để đón bộ đội vào giải phóng Thủ đô. Tình cảm chân thành, mộc mạc ấy thật đáng trân trọng biết bao!
Hình ảnh đoàn quân tiến vào tiếp quản Thủ đô trong sự chào đón nồng nhiệt của người dân Hà Nội, ngày 10/10/1954. Ảnh: Life
Dù lệnh giới nghiêm vẫn được Ủy ban Quân chính thành phố ban bố, nhưng không khí náo nức vẫn tràn ngập khắp các con phố, ngõ hẻm. Người dân nô nức dọn dẹp nhà cửa, treo cờ đỏ sao vàng, tập trung nghe chuyện chiến thắng Điện Biên Phủ oai hùng. Tiếng trống ếch của trẻ em vang lên rộn rã, tiếng hát hò mừng ngày giải phóng cất lên khắp nơi.
Ở làng Bưởi, các chị em phụ nữ xúng xính trong tà áo trắng, đeo băng đỏ, náo nức chạy đến thăm hỏi, động viên bộ đội. Bà cụ Hai, người mẹ có con hy sinh trong chiến dịch Điện Biên Phủ, nghẹn ngào nắm tay các anh bộ đội, xúc động nói: “Trông thấy các anh về, tôi cũng như là trông thấy em…”. Câu nói ấy chất chứa nỗi đau mất mát, nhưng cũng chan chứa niềm tin, hy vọng vào một tương lai tươi sáng.
Trời sau mưa quang đãng, ánh nắng dịu nhẹ chan hòa khắp muôn nơi. Tiếng khung cửi dệt lụa, dệt vải ở làng Láng lại rộn ràng vang lên. Những người phụ nữ Ngọc Hà cần mẫn bên luống hoa, hái những bông hoa tươi thắm nhất để chào đón đoàn quân chiến thắng. Không khí lao động hăng say, phấn khởi hiện hữu khắp nơi, như một minh chứng cho sức sống mãnh liệt của ngoại thành Hà Nội sau ngày giải phóng.
Trong không khí hân hoan ấy, tiếng hát của chị Kiền vang lên trong trẻo, thể hiện niềm vui, niềm tự hào của người dân ngoại thành:
Thủ đô đã giải phóng rồi
Hồ Gươm lại sáng, tiếng cười lại vang…
Bài viết của nhà báo Mai Ngữ trên báo Quân đội Nhân dân số 145, ra ngày 14/10/1954 đã khắc họa sinh động không khí náo nức, phấn khởi của người dân ngoại thành Hà Nội trong những ngày tháng 10 lịch sử. Qua đó, chúng ta thêm cảm phục sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ, đồng bào trong cuộc kháng chiến chống Pháp, trân trọng những giá trị lịch sử to lớn của dân tộc.
