Lịch sử ghi dấu những cuộc chinh phạt tàn khốc, và Baghdad, viên ngọc sáng của thế giới Hồi giáo, đã hai lần nếm trải bi kịch ấy dưới vó ngựa của những đế chế thảo nguyên. Bài viết này sẽ so sánh hai cuộc tấn công hủy diệt, sự kiện cướp phá Baghdad của Hãn Hulagu vào năm 1258 và của Tamerlane vào năm 1401, để hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử, tác động và di sản của chúng.
Khoảng một thế kỷ rưỡi ngăn cách hai sự kiện, Baghdad đã trải qua những biến động lớn. Nếu như dưới thời Hulagu, Baghdad là trung tâm của đế chế Abbasid đang suy tàn, thì dưới thời Tamerlane, thành phố đã suy yếu đáng kể, trở thành mục tiêu tranh giành giữa các thế lực trong khu vực. Cả hai cuộc tấn công đều mang lại cho những kẻ chinh phục danh hiệu “Tai họa của Chúa Trời”, nhưng di sản của họ lại khác biệt đáng kể trong dòng chảy lịch sử.
Hulagu và Sự Sụp Đổ Của Đế Chế Abbasid
Năm 1258, Hulagu, cháu trai của Thành Cát Tư Hãn, dẫn đầu một đạo quân Mông Cổ hùng mạnh tiến về phía tây với nhiệm vụ chinh phục Baghdad, trung tâm của thế giới Hồi giáo lúc bấy giờ. Đế chế Abbasid, đã suy yếu sau nhiều thế kỷ nội chiến và tranh giành quyền lực, không thể chống lại sức mạnh của người Mông Cổ.
Hãn Hulagu
Có nhiều tranh cãi về quy mô và sự tàn bạo của cuộc cướp phá Baghdad năm 1258. Một số nguồn Ả Rập ước tính số người chết lên tới hàng trăm ngàn, thậm chí hàng triệu người. Tuy nhiên, các nguồn Mông Cổ lại đưa ra con số thấp hơn nhiều. Sự khác biệt này có thể xuất phát từ mục đích tuyên truyền của mỗi bên, cũng như sự hỗn loạn và khó khăn trong việc thống kê chính xác số nạn nhân trong chiến tranh.
Sự kiện cướp phá Baghdad năm 1258 đánh dấu sự kết thúc của Đế chế Abbasid, một triều đại đã cai trị phần lớn thế giới Hồi giáo trong suốt 5 thế kỷ. Sự kiện này cũng mở ra một chương mới trong lịch sử Trung Đông, với sự trỗi dậy của người Mông Cổ và sau này là các đế chế Turk-Mông Cổ khác.
Mặc dù mang danh xâm lược tàn bạo, Hulagu cũng thể hiện sự khoan dung tôn giáo nhất định. Ông ta bảo vệ các Kitô hữu Nestorian và cho phép xây dựng các nhà thờ mới. Chính sách này phù hợp với truyền thống của người Mông Cổ, những người thường tôn trọng các tôn giáo khác nhau trong đế chế rộng lớn của họ.
Tamerlane và Cuộc Tàn Phá Thứ Hai
Hơn một thế kỷ sau, Baghdad một lần nữa phải đối mặt với sự tàn phá dưới bàn tay của một nhà chinh phục đến từ thảo nguyên Trung Á: Tamerlane. Không giống như Hulagu, người hành động theo mệnh lệnh của Đại Hãn Mông Cổ, Tamerlane là một thủ lĩnh đầy tham vọng, tự mình gây dựng nên một đế chế hùng mạnh từ những tàn tích của đế chế Mông Cổ trước đó.
tranh vẽ Tamerlane
Tamerlane chiếm Baghdad lần đầu tiên vào năm 1393 sau khi Sultan Ahmad bỏ chạy khỏi thành phố. Tuy nhiên, chỉ một năm sau, Sultan Ahmad đã trở lại với sự hỗ trợ của quân đội Mamluk từ Ai Cập, buộc Tamerlane phải rút lui. Sự kiện này cho thấy sự khác biệt trong chiến lược quân sự giữa Tamerlane và người Mông Cổ. Trong khi người Mông Cổ thường hành động nhanh chóng và dứt khoát, Tamerlane lại cẩn trọng hơn, sẵn sàng rút lui để bảo toàn lực lượng và chờ đợi thời cơ thuận lợi hơn.
Năm 1401, Tamerlane trở lại Baghdad sau khi đánh bại quân đội Mamluk ở Syria. Lần này, ông ta quyết tâm trừng phạt thành phố vì sự kháng cự trước đó. Cuộc bao vây Baghdad năm 1401 là một trong những sự kiện đẫm máu nhất trong lịch sử thành phố.
Theo một số ghi chép, Tamerlane đã ra lệnh tàn sát hầu hết dân số Baghdad sau khi chiếm được thành phố. Ông ta cũng cho xây dựng những ngọn tháp bằng sọ người, một hình ảnh kinh hoàng cho thấy sự tàn bạo của cuộc chinh phục. Sự tàn phá của Tamerlane đã biến Baghdad thành một đống đổ nát, mất đi vị thế là một trung tâm văn hóa và thương mại quan trọng của thế giới Hồi giáo.
Di sản Của Hai Cuộc Tàn Phá
Cả Hulagu và Tamerlane đều là những nhân vật lịch sử gây tranh cãi. Họ là những nhà lãnh đạo quân sự tài ba, nhưng cũng là những kẻ chinh phục tàn bạo. Sự kiện cướp phá Baghdad năm 1258 và 1401 là những thảm kịch kinh hoàng, để lại những vết sẹo sâu sắc trong ký ức của người dân Baghdad và thế giới Hồi giáo.
Tuy nhiên, di sản của họ cũng phức tạp hơn những gì lịch sử thường ghi nhớ. Dưới sự cai trị của người Mông Cổ Ilkhanate, những người kế tục Hulagu, Baghdad đã dần hồi phục và trở thành một trung tâm thương mại quan trọng. Trong khi đó, sự tàn phá của Tamerlane lại gây ra thiệt hại lâu dài cho Baghdad, khiến thành phố mất đi vị thế hàng đầu trong thế giới Hồi giáo.
Lịch sử luôn chứa đựng nhiều góc nhìn và cách diễn giải khác nhau. Việc nghiên cứu và so sánh hai cuộc tấn công của Hulagu và Tamerlane vào Baghdad giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử phức tạp, di sản đa chiều của họ, và những bài học quý báu cho hiện tại.
