Cuối tháng 8/1945, Cách mạng Tháng Tám thành công, chế độ quân chủ sụp đổ, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam. Giữa những biến động to lớn của lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, vẫn dành sự quan tâm đặc biệt đến những con người thuộc chế độ cũ, trong đó có Hoàng tộc nhà Nguyễn. Bài viết này, dựa trên hồi ký của ông Lê Văn Hiến – Bộ trưởng Bộ Lao động trong Chính phủ lâm thời, sẽ khắc họa những hành động đầy nhân văn của Bác Hồ đối với các thành viên Hoàng tộc, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào chính quyền mới.
Tháng 12/1945, ông Lê Văn Hiến được Chủ tịch Hồ Chí Minh cử làm Đặc phái viên của Chính phủ ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Trong chuyến công tác này, một trong những nhiệm vụ đặc biệt được Bác Hồ giao phó là gặp gỡ các Hoàng hậu, chuyển lời thăm hỏi ân cần và thực hiện chính sách nhân đạo của Chính phủ đối với những người thuộc chế độ cũ.
Cuộc gặp gỡ đầy cảm động với Hoàng hậu Nam Phương
Sáng ngày 10/12/1945, tại cung An Định – nơi ở của bà Từ Cung (mẹ vua Bảo Đại) và Hoàng hậu Nam Phương, ông Lê Văn Hiến đã có buổi gặp gỡ với Nam Phương Hoàng hậu.
Gia đình Vua Bảo Đại – Hoàng hậu Nam Phương với Đức Từ Cung, mẹ của Vua. Ảnh: Flickr manhhai
Mở đầu câu chuyện, ông Hiến thay mặt Bác Hồ gửi lời hỏi thăm sức khỏe đến bà và các con, đồng thời chuyển lời mời của Bác, mong muốn bà cùng các con ra Hà Nội đoàn tụ với Cựu hoàng Bảo Đại. Lời đề nghị chân thành này xuất phát từ tấm lòng nhân ái của Bác Hồ, mong muốn gia đình cựu hoàng được đoàn tụ, sum vầy sau những biến cố.
Hoàng hậu Nam Phương đã bày tỏ lòng cảm kích trước sự quan tâm của Bác, tuy nhiên bà đã khéo léo từ chối lời mời với lý do: “Chính phủ vừa mới thành lập, trăm công nghìn việc”, bà không muốn trở thành gánh nặng cho Chính phủ.
Nam Phương Hoàng hậu với các con tại Đà Lạt năm 1947. Ảnh: AAVH
Sự khéo léo và tinh tế của Nam Phương Hoàng hậu cho thấy bà là người phụ nữ thông minh, hiểu biết thời cuộc. Bà hiểu rằng, trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, việc giữ khoảng cách với chính quyền mới là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và các con.
Lòng nhân ái của Bác Hồ lay động hai bà hoàng: Thành Thái và Duy Tân
Cũng trong ngày 10/12/1945, ông Lê Văn Hiến đã có buổi gặp với hai bà hoàng: Thành Thái và Duy Tân. Hai vị cựu hoàng này trước đó do có tư tưởng yêu nước, chống Pháp nên bị thực dân lưu đày, đến nay mới được trở về.
Vua Thành Thái năm 1904, ông tại vị từ năm 1889 đến 1907
Ảnh chụp hai bà phi của Vua Thành Thái (1907), được cho là bà Nguyễn Thị Định – mẹ của Vua Duy Tân (phải), và Nguyễn Gia Thị Anh (trái).
Tại buổi gặp gỡ, ông Hiến đã chuyển lời thăm hỏi ân cần của Bác Hồ, đồng thời thông báo Chính phủ sẽ trợ cấp cho hai bà mỗi tháng 500 đồng – một số tiền khá lớn lúc bấy giờ.
Trước tấm lòng của Bác Hồ, bà Thành Thái đã vô cùng xúc động. Bà bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc, đồng thời thay đổi câu kinh nhật tụng từ “Cầu chúc Hoàng Triều vạn tuế, vạn vạn tuế” thành “Cầu chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn tuổi, muôn muôn tuổi!”. Hành động tuy giản dị nhưng chứa đựng ý nghĩa lớn lao, thể hiện lòng kính trọng của bà đối với vị lãnh tụ của đất nước.
Riêng bà Duy Tân, không giấu được sự xúc động, bà đã bật khóc nức nở. Bà nghẹn ngào: “Ý nghĩ của Chủ tịch Hồ Chí Minh đúng quá. Chúng tôi sống lẻ loi, cô đơn. Phải chịu đựng mấy chục năm nay với hoàn cảnh hết sức khó khăn. Chỉ có Hồ Chủ tịch mới nghĩ đến chúng tôi. Xin cảm ơn Hồ Chủ tịch. Cảm ơn Bộ trưởng.”
Bà Thành Thái (Nguyễn Thị Định, bên trái) và con dâu – bà Duy Tân (Mai Thị Vàng)
Bài học về lòng nhân ái và đoàn kết dân tộc
Những hành động cao đẹp của Bác Hồ đối với Hoàng tộc nhà Nguyễn sau Cách mạng Tháng Tám đã thể hiện tinh thần nhân văn cao cả, chính sách hòa hợp dân tộc sáng suốt của Người và của Chính phủ.
Chính sự bao dung, độ lượng, tôn trọng con người bất kể quá khứ, chỉ cần hướng về Tổ quốc, hướng về nhân dân đã tạo nên sức mạnh đoàn kết to lớn, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bài học lịch sử quý báu này vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hôm nay và mai sau.
