Giữa năm 1950, sau khi hoàn thành khóa học tại trường Nguyễn Ái Quốc, tôi được điều động làm Chính trị viên Ban Nghiên cứu Thủy quân và lớp Thủy quân. Nhiệm vụ mới mẻ này khiến tôi không khỏi băn khoăn. Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã động viên tôi, nhắc lại rằng khi Bác Hồ giao nhiệm vụ thành lập Bộ Tổng tham mưu, chẳng ai trong chúng ta biết gì về công tác Tham mưu cả. Lấy đó làm động lực, tôi lên đường tới ngã ba Đoan Hùng, nơi đặt trụ sở Ban Nghiên cứu Thủy quân. Vùng đất này vẫn còn mang nhiều dấu tích của cuộc hành binh Pô-mô-nơ do quân Pháp tiến hành mùa hè năm trước, không còn nhộn nhịp như trước. May mắn thay, trên đường đi tôi gặp được một cán bộ cũ của Hải đoàn bộ, anh Quế, người đã dẫn tôi về cơ quan.
Gầy Dựng Từ Hai Bàn Tay Trắng
Hình ảnh sông Lô
Ban Nghiên cứu Thủy quân được đặt tại một căn nhà tranh giản dị ở sườn đồi sau làng Cỏ. Khóa 1 của lớp Thủy quân vừa kết thúc, các học viên đã lên đường sang nước bạn để học tập thêm về môi trường ven biển và hải đảo. Tôi được gặp gỡ anh Nguyễn Văn Khương, Trưởng ban và anh Trần Đình Vọng, Phó ban. Điều tôi ấn tượng nhất ở đội ngũ giáo viên là tinh thần trách nhiệm và lòng say mê nghề nghiệp. Họ đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thiếu thốn để chuẩn bị những phương tiện huấn luyện tối thiểu cho khóa học. Từ những mô hình tàu chiến làm bằng trí nhớ đến những chiếc xuồng tự đóng, tất cả đều thể hiện sự sáng tạo và nỗ lực phi thường của những người đặt nền móng đầu tiên cho ngành Thủy quân.
Hội Tụ Những Con Người Tâm Huyết
Một trong những nhiệm vụ quan trọng của tôi là triển khai công tác Đảng và công tác chính trị. Lực lượng Đảng viên còn rất mỏng, cả trong đội ngũ giáo viên và học viên. Đội ngũ giáo viên chuyên môn là những người đã từng trải qua cuộc sống của chuyên viên kỹ thuật hàng hải trên các tàu biển của Pháp, đặt chân đến nhiều thành phố cảng lớn trên thế giới. Họ mang trong mình kiến thức chuyên môn quý báu và sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc. Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ huấn luyện quân sự tốt nghiệp từ Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn, nghiêm khắc và giàu kinh nghiệm. Học viên khóa 2 phần lớn là học sinh trung học vừa nhập ngũ, mang trong mình sự trẻ trung, thông minh và cả những suy nghĩ mộng mơ về cuộc sống của người lính thủy. Ban Cán sự Đảng được thành lập, gồm Trần Lưu Phương, Nguyễn Khổng Hiệu và tôi, với nhiệm vụ giáo dục, lãnh đạo tư tưởng cho anh em học viên.
Rèn Luyện Tân Binh Và Học Tập Chuyên Môn
Sau một tháng rèn luyện tân binh, chương trình chuyên môn Hàng hải bắt đầu, xen kẽ với chương trình học tập chính trị. Việc vận dụng công tác quân sự bộ binh sao cho phù hợp với yêu cầu chiến đấu trên sông biển là một vấn đề được quan tâm đặc biệt. Bên cạnh đó, các học viên còn được huấn luyện về các kỹ năng hàng hải cơ bản như bơi lặn, chèo lái xuồng, sử dụng hải đồ… Tài liệu giáo dục chính trị chủ yếu là cuốn “Kháng chiến nhất định thắng lợi” của Tổng bí thư Trường Chinh.
Giai Điệu Bên Bờ Sông Chảy
Để cải thiện đời sống tinh thần cho học viên, tôi đã tham gia vào những buổi sinh hoạt văn nghệ tự phát của anh em bên bờ sông Chảy. Chúng tôi cùng nhau nói chuyện về thơ, về truyện Kiều, Chinh phụ ngâm… Nhiều anh em bộc lộ năng khiếu văn học và hiểu biết sâu sắc. Có người thích thơ Victor Hugo, có người yêu thơ Xuân Diệu, Nguyễn Bính… Những buổi sinh hoạt này đã trở thành hạt nhân văn hoá văn nghệ của lớp học.
Chiến Thắng Biên Giới Và Những Câu Chuyện Bác Hồ
Một trong những buổi nói chuyện đáng nhớ nhất là buổi nói về chiến thắng Biên giới. Tôi đã chia sẻ với anh em những câu chuyện về Bác Hồ trong chiến dịch, về sự dũng cảm của Đại đoàn trưởng Vương Thừa Vũ, về tình cảnh hỗn loạn của quân địch… Chiến thắng này đã mang lại niềm phấn khởi to lớn cho toàn thể giáo viên và học viên.
Từ Biệt Sông Lô, Hẹn Ngày Gặp Lại
Giữa tháng 4 năm 1951, khóa 2 kết thúc, anh em khóa 1 cũng trở về từ Trung Quốc. Tuy nhiên, Ban Nghiên cứu Thủy quân lại phải giải thể theo chỉ thị của Bộ Tổng Tham mưu. Đây là một quyết định bất ngờ, nhưng cần thiết để tập trung lực lượng cho cuộc kháng chiến. Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã hứa rằng khi điều kiện cho phép, anh em Thủy quân sẽ là những người đầu tiên được triệu tập để xây dựng Hải quân Việt Nam. Tháng 5 năm 1951, trong không khí khẩn trương và bịn rịn chia tay, chúng tôi lên đường nhận nhiệm vụ mới. Mãi đến hơn 40 năm sau, trong cuộc họp mặt đầu xuân Quý Dậu năm 1993, những chàng “lính thủy nước ngọt” mới có dịp gặp lại nhau, ôn lại kỷ niệm một thời trai trẻ.
Kết Luận
Câu chuyện về những chàng “lính thủy nước ngọt” bên bờ sông Lô là một minh chứng cho tinh thần kiên cường, bất khuất của quân và dân ta trong những năm tháng kháng chiến gian khổ. Dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn, họ vẫn luôn giữ vững niềm tin vào thắng lợi, sẵn sàng hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Họ là những hạt giống đỏ, đã góp phần đặt nền móng cho sự ra đời và phát triển của Hải quân Nhân dân Việt Nam.
