Tháng 5/1975, khi tiếng súng cuối cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam vừa dứt, một cuộc di cư lịch sử đã diễn ra. Hàng trăm ngàn người dân miền Nam Việt Nam, với nỗi hoang mang và hy vọng xen lẫn, đã tìm đường đến với tự do. Trong số đó, hàng chục ngàn người đã được đưa đến đảo Guam – một vùng lãnh thổ của Hoa Kỳ giữa Thái Bình Dương. Tại đây, giữa khung cảnh xa lạ, họ bắt đầu một chương mới trong cuộc đời mình, đầy chông gai nhưng cũng ngập tràn khát vọng.
Bìa Tạp chí Time ngày 12/5/1975, minh chứng cho sự kiện lịch sử trọng đại
Guam, hòn đảo nhiệt đới xinh đẹp, bỗng chốc trở thành điểm đến của làn sóng người tị nạn khổng lồ. Quân đội Hoa Kỳ, sau khi hoàn thành nhiệm vụ di tản đầy nguy hiểm tại Sài Gòn, lại phải đối mặt với một thách thức mới: tiếp nhận, quản lý và sắp xếp nơi ở tạm thời cho khoảng 120.000 người.
Ba “khu tập kết” chính yếu được thiết lập: Guam, Đảo Wake và Căn cứ Không lực Clark ở Philippines. Bên cạnh đó, người tị nạn còn được đưa đến Saipan, Vịnh Subic (Philippines) và cả căn cứ không quân Utapao của Thái Lan. Tất cả đều chờ đợi trong hồi hộp, lo âu về một tương lai bất định. Điểm đến cuối cùng của họ là các căn cứ quân sự trên đất Mỹ: Trại Pendleton (California), Fort Chaffee (Arkansas), và Căn cứ Không quân Eglin (Florida).
Trại May Mắn (Camp Fourtuitous). Ảnh: Bảo tàng Công binh Hải quân Hoa Kỳ
Giữa những xáo trộn và biến động, “Chiến dịch Không vận Người di tản” bộc lộ những mặt bất cập. Áp lực từ chính phủ Philippines buộc Mỹ phải xem xét lại kế hoạch. Guam trở thành điểm tập kết chính, trong khi các quan chức Philippines liên tục gây sức ép, thậm chí đe dọa bắt giữ các quan chức và quân nhân Việt Nam di tản.
Ở Guam, giữa khu rừng rậm rạp đầy cây bụi, “Trại May Mắn” (Camp Fourtuitous) được dựng lên với tốc độ chóng mặt. Tên gọi nghe có vẻ lạc quan, nhưng thực tế lại là một “thành phố lều” tạm bợ, được xây dựng vội vã để chứa 40.000 người.
Một “thành phố lều” được dựng trên đảo Guam. Ảnh: UPI
Phóng viên David Aikman của tạp chí TIME đã có mặt tại hiện trường và ghi lại những hình ảnh ấn tượng: túp lều, nhà vệ sinh bốn lỗ, đèn, bếp tạm, buồng tắm… được lắp đặt liên tục. Các thủy thủ và công binh Mỹ, với sự kiên nhẫn và thiện chí, đã làm việc không ngừng nghỉ để hỗ trợ người tị nạn.
Giữa những khó khăn, những câu chuyện cảm động vẫn len lỏi hiện hữu. Aikman kể về một thủy thủ đem lòng yêu một cô gái Việt và quyết định kết hôn, dù anh còn chưa biết tên đầy đủ của cô.
Trong dòng người di tản hỗn loạn, có những gương mặt quen thuộc: cựu nhân viên chính phủ, gia đình sĩ quan… Họ đến với Guam bằng nhiều cách khác nhau, mang theo những câu chuyện ly kỳ về cuộc đào thoát ngoạn mục khỏi Sài Gòn.
Bên cạnh đó, cũng có không ít lời đồn đại về những cô gái bar, gái mại dâm tìm cách trốn thoát. Aikman nhận định, phần lớn người tị nạn thuộc tầng lớp trung lưu hoặc thượng lưu, có trình độ học vấn và quen với lối sống phương Tây.
Vấn đề nhập cư là một thách thức lớn. 80 chuyên viên di trú và thư ký đã được điều động đến Guam, làm việc ngày đêm để xử lý hàng ngàn hồ sơ.
Câu chuyện về những ngày đầu tiên của người tị nạn Việt Nam tại Guam là một lát cắt lịch sử đầy xúc động. Họ, những con người xa lạ, bỗng chốc bị đẩy vào một hoàn cảnh éo le, phải từ bỏ quê hương để tìm kiếm một cuộc sống mới. Hành trình gian nan đó, với bao vất vả, lo toan, đã trở thành một minh chứng rõ nét cho khả năng thích nghi phi thường và khao khát tự do mãnh liệt của con người.
