Năm Ất Mùi, 1835, Thái Đình Lan, vị Tiến sĩ duy nhất của đảo Bành Hồ, Đài Loan, trên đường trở về thăm mẹ sau kỳ thi ở Phúc Kiến, đã gặp phải một cơn bão lớn. Con thuyền chở ông cùng em trai bị sóng gió đánh dạt, lênh đênh nhiều ngày trên biển cả mênh mông. Cuối cùng, họ may mắn dạt vào bờ biển Việt Nam, gần cửa sông Trà Bồng, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Hành trình trở về quê hương từ đây bắt đầu, mở ra một câu chuyện đầy những trải nghiệm đáng nhớ về đất nước và con người Việt Nam thời bấy giờ.
Gặp Gỡ Đầu Tiên Với Quan Lại Quảng Ngãi
Ngày 2/12/1835, thuyền của Thái Đình Lan cập bến Việt Nam. Hai quan Thủ ngự đồn Thái Cần, mặc áo đen, quần hồng, đầu chít khăn điều đen, đã đến kiểm tra và ghi lại lời khai về sự cố. Họ yêu cầu đoàn thuyền làm lễ dâng “cống đồng bàn” theo đúng nghi thức địa phương. Sáng hôm sau, thuyền được các thuyền chài địa phương hỗ trợ kéo vào cửa sông, gần đồn Thái Cần. Sự giúp đỡ nhiệt tình của ngư dân và sự chu đáo của quan lại địa phương đã làm dịu đi phần nào nỗi lo lắng của những người gặp nạn.
Từ Đồn Thái Cần Đến Tỉnh Thành Quảng Ngãi
Sau khi làm lễ dâng “cống đồng bàn” với những vật phẩm như gừng, mì, thuốc hút, trà, Thái Đình Lan được quan Thủ ngự tiếp đón chu đáo. Văn bản báo cáo sự việc được gửi lên quan tỉnh. Ngày 5/12/1835, quan tỉnh phái người đến kiểm tra kỹ lưỡng và lấy lời khai chi tiết, bao gồm cả việc điểm chỉ. Ngày hôm sau, Thái Đình Lan được mời đến tỉnh thành Quảng Ngãi để gặp quan lớn. Hành trình đến tỉnh lỵ trải dài trên con đường đất rộng lớn, hai bên trồng mít sum suê, cảnh vật thanh bình gợi nhớ đến quê nhà Đài Loan.
Gặp Gỡ Quan Lớn Và Nhận Được Ân Huệ Của Triều Đình
Tại tỉnh thành Quảng Ngãi, Thái Đình Lan được tiếp đón bởi quan Bố chính Tôn Thất Bạch và quan Án sát Đặng Kim Giản. Ông đã trình bày lại sự tình và nhận được sự cảm thông sâu sắc. Quan tỉnh đã hỗ trợ chỗ ở, lương thực và cho phép bán số hàng hóa còn lại trên thuyền. Không chỉ vậy, tài năng văn chương của Thái Đình Lan còn được quan lại địa phương trân trọng. Ông được yêu cầu viết các bài về Tứ Thư, Ngũ Kinh và thi phú. Bản tấu về trường hợp của ông cũng được dâng lên Vua Minh Mệnh.
Quốc Vương Ban Ân Và Quyết Định Trở Về
Ngày 24/12/1835, vua Minh Mệnh ban chiếu chỉ hỗ trợ Thái Đình Lan 50 quan tiền và 20 phương gạo. Sự quan tâm của triều đình nhà Nguyễn đã khiến ông vô cùng cảm kích. Trong thời gian lưu lại Quảng Ngãi, ông giao lưu với nhiều nhân sĩ và quan lại địa phương, nhận được sự kính trọng và mến mộ. Ban đầu, triều đình dự định đưa ông trở về bằng đường biển. Tuy nhiên, vì mong muốn sớm trở về phụng dưỡng mẹ già, Thái Đình Lan đã kiên quyết xin được về bằng đường bộ. Sau nhiều lần thảo luận, cuối cùng nguyện vọng của ông đã được chấp thuận.
Tạm Biệt Quảng Ngãi, Khởi Hành Về Quê
Ngày 7/2/1836, Thái Đình Lan nhận được giấy hộ chiếu, tiền lộ phí và sự hỗ trợ của quan lại, đồng hương. Ông chia tay Quảng Ngãi, nơi đã cưu mang mình hơn 50 ngày. Hành trình trở về quê hương còn dài, nhưng trong lòng vị Tiến sĩ trẻ tràn đầy hy vọng và niềm vui được trở về sum họp với gia đình. Kỷ niệm về vùng đất và con người Quảng Ngãi chắc chắn sẽ mãi in đậm trong tâm trí ông.
Tài Liệu Tham Khảo
Sách/Tài liệu gốc:
- Đại Nam Thực Lục, tập 4. NXB Giáo Dục, Hà Nội.
- Đại Nam Nhất Thống Chí, tập 2. NXB Thuận Hóa, Huế, 2006.
Nghiên cứu:
- Hồ Bạch Thảo. Bài viết gốc.
Hình ảnh:
- Nguồn: https://vnexpress.net/nguoi-viet-hon-100-nam-truoc-qua-ong-kinh-nhiep-anh-gia-phap-4160021.html
- Bản đồ Việt Nam. Nguồn: Wikipedia.
Phụ Lục
Bảng niên biểu:
- 21/11/1835: Thuyền của Thái Đình Lan gặp bão.
- 30/11/1835: Thuyền dạt vào bờ biển Quảng Ngãi.
- 2/12/1835: Gặp gỡ quan lại địa phương.
- 5/12/1835: Quan tỉnh phái người đến kiểm tra.
- 6/12/1835: Đến tỉnh thành Quảng Ngãi.
- 24/12/1835: Nhận được ân huệ của vua Minh Mệnh.
- 7/2/1836: Rời Quảng Ngãi, bắt đầu hành trình về quê.
Chú thích về độ tin cậy của nguồn tư liệu:
- Đại Nam Thực Lục và Đại Nam Nhất Thống Chí là những nguồn sử liệu chính thống của triều Nguyễn, có giá trị cao trong việc nghiên cứu lịch sử Việt Nam thời kỳ này.
- Hồi ký của Thái Đình Lan cung cấp cái nhìn trực tiếp và sinh động về cuộc sống, văn hóa và con người Việt Nam thời bấy giờ, tuy nhiên cần đối chiếu với các nguồn sử liệu khác để đảm bảo tính khách quan.
