Bài viết này nhìn lại hành trình đầy biến động của tác phẩm “Việt Nam Sử Lược” của học giả Trần Trọng Kim, từ lần xuất bản đầu tiên vào năm 1920 cho đến ngày nay.
“Việt Nam Sử Lược” ra đời trong bối cảnh đất nước chìm trong ách đô hộ của thực dân Pháp. Dù vậy, tác phẩm vẫn mang trong mình ý chí kiên cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc.
Giai đoạn trước năm 1954: Những bước chập chững đầu tiên
Ấn bản đầu tiên của “Việt Nam Sử Lược” được Nhà xuất bản Trung Bắc Tân Văn ấn hành năm 1920, gồm hai tập với tựa đề chữ Hán “Việt Nam Sử Lược”, phía dưới là phiên âm chữ Quốc Ngữ và dòng chữ tiếng Pháp “Précis d’histoire Việt Nam”.
Bìa tác phẩm “Việt Nam Sử Lược” được in bởi Nhà xuất bản Trung Bắc Tân Văn.
Cho đến trước năm 1954, Nhà xuất bản Tân Việt đã năm lần tái bản tác phẩm này. Ấn bản lần thứ năm được xuất bản ngày 20/03/1954 là minh chứng cho sức sống của tác phẩm trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
Giai đoạn sau 1954: “Việt Nam Sử Lược” trước hai lằn ranh tư tưởng
Miền Bắc: “Việt Nam Sử Lược” và những cái nhìn thiếu thiện cảm
Sau năm 1954, “Việt Nam Sử Lược” không được xuất bản ở miền Bắc. Quan điểm của giới sử học miền Bắc thời kỳ này cho rằng tác phẩm mang nặng tư tưởng thực dân, phong kiến, xuyên tạc lịch sử. Việc tiếp cận tác phẩm trở nên khó khăn, thậm chí bị xem là cấm kỵ.
Miền Nam: Hành trình tiếp nối của “Việt Nam Sử Lược”
Trong khi đó, tại miền Nam, Nhà xuất bản Tân Việt vẫn tiếp tục in ấn “Việt Nam Sử Lược”, với ấn bản lần thứ sáu ra đời năm 1958. Năm 1971, Trung tâm Học liệu thuộc Bộ Giáo dục Việt Nam Cộng Hòa cho xuất bản tác phẩm với số lượng lớn, chia thành hai quyển.
Giai đoạn sau 1975: Sự trở lại của “Việt Nam Sử Lược”
Phải đến cuối những năm 1990, “Việt Nam Sử Lược” mới chính thức được xuất bản trở lại ở Việt Nam. Nhiều nhà xuất bản đã tham gia ấn hành tác phẩm, giúp công chúng dễ dàng tiếp cận hơn.
“Giữ nguyên bản” nhưng lại là “dị bản”?
Tuy nhiên, việc tái bản “Việt Nam Sử Lược” cũng đặt ra nhiều vấn đề về tính chính xác của nội dung. Nhiều nhà xuất bản tuyên bố “giữ nguyên bản” nhưng thực tế đã có những chỉnh sửa, lược bỏ, thậm chí là thêm thắt nội dung so với bản gốc.
Một ví dụ điển hình là đoạn văn trong phần “Tổng kết”, nơi cụ Trần Trọng Kim khẳng định “Vận mệnh nước Việt Nam hiện nay còn ở trong tay người Pháp”, đã bị một số nhà xuất bản sửa thành “Mặc dù nước Việt Nam hiện nay được hoàn toàn độc lập”. Rõ ràng, việc sửa đổi này đã làm sai lệch hoàn toàn ý nghĩa của nguyên tác.
Lời đề nghị với các nhà xuất bản
Để bảo tồn giá trị của “Việt Nam Sử Lược”, các nhà xuất bản cần cẩn trọng trong việc giữ gìn tính nguyên bản của tác phẩm. Những sai sót về địa danh, niên đại trong chú thích của tác giả cần được đính chính rõ ràng, minh bạch.
Việc tái bản “Việt Nam Sử Lược” một cách đầy đủ và chính xác là cách để chúng ta tôn trọng công lao của tác giả, đồng thời giúp thế hệ sau có cái nhìn khách quan về lịch sử dân tộc.
