Năm Ất Mùi (1836), Thái Đình Lan, một học giả người Đài Loan, bắt đầu cuộc hành trình dài từ Quảng Ngãi, Việt Nam ngược về quê hương. Chuyến đi kéo dài 118 ngày, vượt qua hơn 6.600 dặm đường bộ và đường thủy, qua ba tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Tây và Quảng Đông, là một bức tranh sinh động về phong cảnh, con người và cuộc sống ở Nam Trung Hoa thế kỷ 19.
Từ Quảng Ngãi Đến Ninh Minh
Khởi hành từ ải Do hoang vu, vượt qua những con đường gập ghềnh, Thái Đình Lan dừng chân tại quán Văn Khẩu, trấn Hạ Thạch. Tại đây, ông được chủ quán Tôn Bồi Hùng, người Kim Quỹ, Giang Tô, hậu duệ của danh tướng Tôn Bình Thúc, thiết đãi nồng hậu. Tiếp tục hành trình, ông đến trấn Thượng Thạch và được Tri châu họ Bế, tên Thành Tú, tiếp đón chu đáo.
Ngày 21/4/1836, đoàn người của Thái Đình Lan, cùng với lính hộ tống do Tri châu điều phái, đến châu Ninh Minh. Tại đây, ông gặp Châu mục Lữ Chấn Lộ, người Thuận Thiên, và quan Nội mạc Giang Tốn Hiên, người Giang Tô. Cuộc gặp gỡ diễn ra trong không khí thân mật tại nhà Bích San Hồ. Ngày hôm sau, Tri châu mới, Du Mậu Điển, người Quảng Phong, Giang Tây, đến nhậm chức. Thái Đình Lan đã đến chúc mừng và xin cấp hộ chiếu để có thể về thẳng Phúc Kiến.
Phong cảnh sông núi hùng vĩ trên đường đi của Thái Đình Lan.
Vượt Thác Ghềnh Quảng Tây
Ngày 24/4/1836, Thái Đình Lan rời Ninh Minh, vượt qua Phong Môn Tuấn Lãnh và đến phủ Thái Bình. Tiếp đó, ông đến Nam Ninh, nơi ông thuê thuyền nhỏ xuôi theo sông đến huyện Vĩnh Thuần. Hành trình trên sông đầy thử thách với những thác ghềnh hiểm trở, đặc biệt là thác Tam Châu với nhiều đá ngầm nguy hiểm.
Đoàn thuyền tiếp tục đến châu Hoành và Tịnh Đường Nham, nơi có ngôi chùa gắn liền với truyền thuyết về vua Kiến Văn nhà Minh. Tại tấn Than Đầu, Thái Đình Lan viếng miếu Phục Ba Tướng quân, một ngôi miếu uy nghi bên sông, nơi người qua đường thường đến dâng hương. Ông vượt thác Kính Than, một ngọn thác nguy hiểm với dòng nước chảy xiết và đá ngầm lởm chởm.
Hành trình tiếp tục qua phủ Tầm Châu, thác Đồng Cổ, huyện Bình Nam, thác Tướng Quân với dòng nước đổ ào ạt, huyện Đằng và thác Tẩy Mã. Cuối cùng, đoàn thuyền đến phủ Ngô Châu, đánh dấu chặng đường đầy gian nan qua các thác ghềnh Quảng Tây.
Qua Quảng Đông Về Phúc Kiến
Rời Ngô Châu, Thái Đình Lan đi qua huyện Phong Châu, cửa ngõ vào tỉnh Quảng Đông. Ông chiêm ngưỡng cảnh đẹp của châu Đức Khánh, phủ Triệu Khánh với lầu Duyệt Giang và núi Vọng Phu. Qua huyện Tam Thủy, ông đến trấn Phật Sơn, một trung tâm thương mại sầm uất, chỉ kém Quảng Châu. Tại đây, ông chứng kiến cảnh nước lũ dâng cao do “Tây Thủy” đổ về.
Cuối cùng, Thái Đình Lan đến Quảng Châu, nơi ông gặp gỡ Sứ giả Trịnh Khai Hỷ, người đồng hương. Ông tham quan chùa Ngũ Dương, núi Quan Âm, lầu Ngũ Cảnh, đền thờ Trịnh Công và chợ Quảng Châu nhộn nhịp. Ông cũng ghé thăm chùa Hải Tràng, thôn Sa Viên và đá Trân Châu.
Từ Quảng Châu, Thái Đình Lan thuê thuyền về Phúc Kiến. Hành trình qua Huệ Châu, ông chiêm ngưỡng núi La Phù và tham quan các di tích lịch sử trong phủ thành. Tại Long Xuyên, ông gặp Đinh Củng Thần, người am hiểu thiên văn, và học hỏi về địa lý, đo đạc vũ trụ.
Qua Tần Lĩnh và Lam Quan, nơi có đền thờ Hàn Dũ, Thái Đình Lan đến Tam Hà Bá và huyện Đại Phố. Cuối cùng, ông đặt chân đến quê nhà Phúc Kiến, qua Vĩnh Định, Nam Tĩnh, Thiên Lãnh, Quản Khê và Chương Châu. Tại Chương Châu, ông viếng thăm di tích của Chu Hy. Sau đó, ông về Hạ Môn và gặp lại thầy Chu Vân Cao trước khi trở về Bành Hồ, đoàn tụ với gia đình.
Kết Luận
Cuộc hành trình của Thái Đình Lan không chỉ là một chuyến đi về quê hương mà còn là một hành trình khám phá, trải nghiệm và ghi chép về văn hóa, địa lý và cuộc sống của người dân Nam Trung Hoa thế kỷ 19. Những ghi chép tỉ mỉ của ông là nguồn tư liệu quý giá cho việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa của khu vực này. Chuyến đi cũng cho thấy sự giao lưu văn hóa, thương mại sôi động giữa các vùng miền, và sự thích ứng của con người trước thiên nhiên khắc nghiệt. Hành trình của Thái Đình Lan là một minh chứng cho tinh thần ham học hỏi, khám phá và lòng yêu quê hương của một trí thức xa xứ.
