Câu chuyện về chữ viết của người Việt là một hành trình dài, đầy biến động và sáng tạo, gắn liền với dòng chảy lịch sử và văn hóa dân tộc. Từ việc tiếp nhận chữ Hán, sáng tạo chữ Nôm, đến việc đón nhận và phát triển chữ Quốc ngữ, người Việt đã thể hiện một tinh thần kiên cường trong việc giữ gìn và phát triển ngôn ngữ, văn hóa của mình. Bài viết này sẽ đưa chúng ta ngược dòng thời gian, tìm hiểu về quá trình “Thoát Hán” đầy thú vị của dân tộc Việt.
Chữ Hán: Bước Chân Đầu Tiên Vào Thế Giới Văn Minh
Năm 179 TCN, dưới ách đô hộ của Triệu Đà, người Việt bắt đầu tiếp xúc với chữ Hán. Đây là một bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình từ thời kỳ tiền sử sang thời đại văn minh có chữ viết. Người Việt đã khéo léo “mượn” chữ Hán mà không bị đồng hóa về mặt văn hóa bằng cách sáng tạo ra “cách đọc Hán-Việt”, đặt cho mỗi chữ Hán một tên gọi bằng tiếng Việt. Sự sáng tạo này cho phép người Việt đọc chữ Hán bằng tiếng mẹ đẻ, góp phần gìn giữ và phát triển ngôn ngữ dân tộc. Chữ Hán, hay còn gọi là chữ Nho, đã trở thành chữ viết chính thức của các triều đại phong kiến Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc ghi chép lịch sử, văn học và tri thức.
Hình ảnh chữ Hán
Chữ Nôm: Khát Vọng Tự Chủ Ngôn Ngữ
Đến thế kỷ 10, tổ tiên ta đã sáng tạo ra chữ Nôm, một hệ thống chữ viết dựa trên cơ sở chữ Hán nhưng được bổ sung thêm các ký tự mới để ghi lại âm tiết tiếng Việt. Chữ Nôm vừa mang tính biểu ý, vừa mang tính biểu âm, thể hiện rõ nét khát vọng tự chủ về ngôn ngữ của dân tộc. Tuy nhiên, do sự phức tạp và số lượng ký tự đồ sộ, chữ Nôm không được phổ biến rộng rãi trong dân chúng. Mặc dù vậy, chữ Nôm đã đóng góp to lớn cho sự phát triển của văn học Việt Nam, với những tác phẩm kinh điển của Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương,…
Chữ Quốc Ngữ: Bước Ngoặt Lịch Sử
Đầu thế kỷ 17, sự xuất hiện của các giáo sĩ phương Tây đã mở ra một chương mới trong lịch sử chữ viết của người Việt. Nhận thấy tính biểu âm của chữ Nôm, các giáo sĩ đã tiến hành Latin hóa chữ Nôm, tạo ra chữ Quốc ngữ. Chữ Quốc ngữ với ưu điểm dễ học, dễ viết, dễ nhớ đã nhanh chóng được đón nhận và trở thành công cụ hữu hiệu trong việc phổ cập giáo dục, xóa mù chữ.
Từ Bỏ Chữ Hán: Một Tất Yếu Lịch Sử
Việc từ bỏ chữ Hán và chuyển sang sử dụng chữ Quốc ngữ không phải là một quyết định mang động cơ chính trị, mà là một xu hướng tất yếu của lịch sử. Sự ra đời của chữ Quốc ngữ đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc “Thoát Hán” về ngôn ngữ, mở ra một kỷ nguyên mới cho văn hóa Việt Nam. Các quyết định của triều đình Huế năm 1918 về việc bãi bỏ các kỳ thi chữ Hán, cũng như sắc lệnh của chính quyền cách mạng năm 1945 về việc phổ cập chữ Quốc ngữ, đã chính thức khẳng định vai trò quan trọng của chữ Quốc ngữ trong đời sống văn hóa, xã hội.
Kết Luận: Vươn Ra Thế Giới
Sự chuyển đổi từ chữ Hán sang chữ Quốc ngữ là một bước ngoặt lịch sử, đánh dấu sự trưởng thành và phát triển của văn hóa Việt Nam. Chữ Quốc ngữ không chỉ giúp người Việt thoát khỏi “bóng râm” của văn hóa Trung Hoa mà còn là cầu nối đưa văn hóa Việt Nam hội nhập với thế giới. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của chữ Quốc ngữ là trách nhiệm của mỗi người Việt Nam, góp phần giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc trong thời đại hội nhập toàn cầu.
Tài Liệu Tham Khảo
- Nguyễn Hải Hoành, “Tiếng Việt kỳ diệu: Hành trình từ chữ Nho, chữ Nôm đến chữ Quốc ngữ”, Nghiên cứu quốc tế, 2020.
