Năm Minh Mạng thứ 17 (1836), một lữ khách người Trung Quốc đã thực hiện một cuộc hành trình xuyên Việt, ghi lại những quan sát tinh tế về phong tục, địa lý và con người Việt Nam thời bấy giờ. Hành trình này, được ghi chép tỉ mỉ trong nhật ký của ông, mở ra cho hậu thế một cánh cửa độc đáo để nhìn vào một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Cuộc gặp gỡ với các quan lại địa phương, những trải nghiệm trên đường thiên lý, và cả những khó khăn, nguy hiểm mà ông gặp phải, tất cả đều được tái hiện sống động qua ngòi bút sắc sảo của vị lữ khách này.
Từ Quảng Bình Đến Hà Tĩnh: Gặp Gỡ Và Chia Ly
Ngày 13 tháng 2 năm 1836 (nhằm ngày 29/2 âm lịch), lữ khách đặt chân đến tỉnh thành Quảng Bình, khi đó còn được gọi là Động Hải. Tại đây, ông được Phố trưởng Hồng Cẩn, một người gốc Phúc Kiến, tiếp đón nồng hậu. Điều đáng chú ý là cuộc gặp gỡ với Bố chánh Ngô Dưỡng Hạo. Vị quan này tỏ ra mến khách, mời lữ khách dự tiệc, bàn luận thơ văn và tặng quà khi chia tay. Sự kiện này cho thấy mối quan hệ giao hảo giữa quan lại địa phương và người nước ngoài, cũng như tầm quan trọng của văn chương trong giao tiếp thời bấy giờ.
Ngày 15 tháng 2 năm 1836 (nhằm ngày 2/3 âm lịch), cuộc chia tay đầy xúc động với Bố chánh Ngô Dưỡng Hạo diễn ra tại cửa ải. Vị quan này tiễn lữ khách ra khỏi quan ải, leo lên đỉnh lũy Thầy nhìn theo và vẫy tay chào từ biệt. Hành động này thể hiện sự trọng thị và tình cảm chân thành mà ông dành cho người bạn phương xa. Hồng Cẩn và một người đồng hương khác là Ngô Thâm cũng tiễn đưa lữ khách một đoạn đường dài, tặng thuốc men và bày tỏ sự lưu luyến.
Hành trình tiếp tục với những khó khăn do thời tiết. Mưa dầm khiến y phục ẩm ướt, lạnh lẽo. Lữ khách phải vượt qua sông Ròn, một địa danh hiểm trở, trước khi đến được Hà Tĩnh. Tại đây, ông gặp gỡ Bố chánh Cao Hữu Dực, người từng có thời gian ở Trung Quốc. Mặc dù không được gặp mặt trực tiếp do Bố chánh bị bệnh, lữ khách vẫn nhận được sự quan tâm và lời xin lỗi từ vị quan này.
Vượt Sông Lam, Đến Nghệ An: Khám Phá Miền Đất Mới
Ngày 22 tháng 2 năm 1836 (nhằm ngày 9/3 âm lịch), lữ khách đến Nghệ An sau khi vượt qua sông Lam. Đoạn đường từ Quảng Bình đến Nghệ An dài khoảng 400 dặm, địa hình hiểm trở, nhiều bùn lầy, tiềm ẩn nguy cơ từ trộm cướp. Lữ khách cũng ghi nhận về việc sử dụng thuốc độc trong các quán trọ, cho thấy những nguy hiểm mà người lữ hành phải đối mặt.
Tại Nghệ An, lữ khách được tiếp đón bởi Tổng đốc Nghệ Tĩnh, một nhân vật quyền cao chức trọng. Cuộc gặp gỡ này diễn ra trang trọng, với sự hiện diện của các lính gác, thể hiện uy quyền của vị Tổng đốc. Lữ khách cũng có dịp giao lưu với các nhà nho địa phương, cùng nhau ngâm vịnh thơ ca. Sự kiện này cho thấy sự phát triển của văn học và đời sống tinh thần của người dân Nghệ An thời bấy giờ.
Ngày 24 tháng 2 năm 1836 (nhằm ngày 11/3 âm lịch), lữ khách rời Nghệ An trong cơn mưa phùn. Trên đường đi, ông quan sát thấy những đàn công đậu trên cây, cảnh tượng thiên nhiên tuyệt đẹp. Đến Thanh Hoa, lữ khách bị choáng ngợp bởi những dãy núi đá hùng vĩ, sừng sững giữa trời. Ông cũng ghi nhận về đặc sản địa phương là quế, nổi tiếng với hương vị thơm ngon.
Kết Luận: Cánh Cửa Nhìn Về Quá Khứ
Hành trình của vị lữ khách Trung Quốc năm 1836 không chỉ là một chuyến đi địa lý, mà còn là một cuộc hành trình khám phá văn hóa và con người Việt Nam. Những ghi chép của ông cung cấp cho chúng ta những hiểu biết quý giá về đời sống xã hội, chính trị và văn hóa của Việt Nam thời Minh Mạng. Từ những cuộc gặp gỡ với quan lại địa phương, đến những trải nghiệm trên đường thiên lý, tất cả đều góp phần tái hiện một bức tranh sống động về quá khứ. Hành trình này cũng nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc ghi chép và lưu giữ lịch sử, để những câu chuyện từ quá khứ có thể tiếp tục truyền cảm hứng cho thế hệ mai sau.
Tài liệu tham khảo:
- Đại Nam Thực Lục, Hà Nội: NXB Giáo Dục, tập 4.
