Năm 1836, giữa thời đại nhà Nguyễn đầy biến động, một học giả người Trung Quốc tên Thái Đình Lan đã thực hiện một chuyến hành trình xuyên Việt, ghi lại những quan sát tinh tế về phong cảnh, con người và văn hóa của dải đất hình chữ S. Hành trình của ông, được ghi chép tỉ mỉ trong Hải Nam tạp trước, không chỉ là một bức tranh sinh động về Việt Nam thế kỷ 19 mà còn là một cuộc gặp gỡ thú vị giữa hai nền văn hóa.
Gặp Gỡ Danh Sĩ Tại Quảng Nam
Khởi hành từ thành Quảng Ngãi, vượt qua những cung đường mưa gió, Thái Đình Lan dừng chân tại Châu Ổ, rồi tiếp tục hành trình đến Quảng Nam bằng đường thủy và bộ. Tại tỉnh thành Quảng Nam, ông được diện kiến một nhân vật quan trọng: Tuần vũ Phan Thanh Giản, vị tiến sĩ khai khoa Nam Kỳ Lục tỉnh, người sau này trở thành một nhân vật gây nhiều tranh cãi trong lịch sử Việt Nam. Cuộc gặp gỡ giữa hai học giả, một người đến từ đảo Bành Hồ xa xôi và một người là quan lại triều đình, là một điểm nhấn đáng chú ý trong hành trình của Thái Đình Lan. Họ trao đổi thơ văn, bàn luận về văn chương và triết học, tạo nên một bức tranh giao lưu văn hóa giữa hai nước. Phan Thanh Giản, với phong thái nho nhã và kiến thức uyên bác, đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng vị khách phương xa.
Đèo Hải Vân hùng vĩ – một trong những thử thách trên hành trình của Thái Đình Lan (Ảnh minh họa).
Ngũ Hành Sơn Huyền Thoại
Rời Quảng Nam, Thái Đình Lan tiếp tục cuộc hành trình về phía Bắc. Trên đường đi, ông đi ngang qua Ngũ Hành Sơn, một thắng cảnh nổi tiếng với những câu chuyện huyền thoại về bảy nàng tiên bị hóa đá. Ông miêu tả chi tiết về hình dáng độc đáo của những ngọn núi, cùng những câu chuyện dân gian ly kỳ, tạo nên một bức tranh vừa hùng vĩ vừa huyền bí. Sự kết hợp giữa quan sát thực tế và truyền thuyết dân gian đã làm cho ghi chép của ông trở nên sống động và hấp dẫn.
Vượt Đèo Hải Vân – Chinh Phục Thiên Nhiên
Thử thách lớn nhất trong hành trình của Thái Đình Lan chính là việc vượt qua đèo Hải Vân, con đèo hiểm trở bậc nhất Việt Nam thời bấy giờ. Ông miêu tả chi tiết về cảnh tượng hùng vĩ của đèo, với những vách đá cheo leo, mây mù bao phủ và con đường nhỏ quanh co men theo sườn núi. Hành trình gian nan, với sự trợ giúp của phu võng và lính hộ vệ, đã cho thấy sự quyết tâm và lòng can đảm của vị học giả khi đối mặt với thiên nhiên khắc nghiệt. Ông cũng ghi lại những quan sát về hệ thực vật phong phú và sự đa dạng của các loài chim chóc trên đèo, tạo nên một bức tranh thiên nhiên sống động.
Hải Vân Quan – Cửa Ngõ Thiên Nhiên
Trên đỉnh đèo Hải Vân, Thái Đình Lan dừng chân tại Hải Vân Quan, một cửa ải quan trọng được xây dựng từ thời vua Gia Long. Ông miêu tả chi tiết về kiến trúc kiên cố của cửa ải, với những bức tường đá dày và đại bác canh phòng nghiêm ngặt. Từ trên cao nhìn xuống, ông có thể bao quát toàn cảnh biển cả mênh mông và những cánh buồm nhấp nhô. Sự tương phản giữa vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và sự canh phòng nghiêm ngặt của cửa ải đã tạo nên một ấn tượng mạnh mẽ trong lòng vị lữ khách.
Hành Trình Tiếp Diễn
Sau khi vượt qua đèo Hải Vân, Thái Đình Lan tiếp tục hành trình về phía Bắc, vượt qua những con đường rừng núi hiểm trở, những con sông lớn và những ngôi làng nhỏ. Ông ghi lại những quan sát về cuộc sống của người dân địa phương, những phong tục tập quán và tín ngưỡng của họ. Đặc biệt, ông nhắc đến những miếu thờ Ông Bổn, vị thần được người dân địa phương tin tưởng sẽ bảo vệ họ khỏi thú dữ trên những cung đường hiểm trở. Những ghi chép này cung cấp cho chúng ta những hiểu biết quý giá về đời sống xã hội và văn hóa của Việt Nam thế kỷ 19.
Kết thúc hành trình đầy gian nan nhưng cũng đầy thú vị, Thái Đình Lan đã để lại cho hậu thế một bức tranh toàn cảnh về Việt Nam thời nhà Nguyễn, từ những danh lam thắng cảnh đến đời sống con người, từ những cuộc gặp gỡ với danh sĩ đến những trải nghiệm vượt qua thiên nhiên khắc nghiệt. Hành trình của ông không chỉ là một chuyến đi địa lý mà còn là một cuộc hành trình khám phá văn hóa và lịch sử, kết nối quá khứ với hiện tại, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đất nước và con người Việt Nam.
