Henry Kissinger, cựu Ngoại trưởng và Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 29/11/2023, khép lại cuộc đời một chính trị gia đầy quyền lực và cũng không kém phần tranh cãi. Từ năm 1969 đến 1977, Kissinger là một trong những nhân vật quyền lực nhất trong lịch sử nước Mỹ, đóng vai trò then chốt trong việc định hình chính sách đối ngoại của quốc gia này trên trường quốc tế.
Từ đỉnh cao quyền lực…
Sự nghiệp của Kissinger gắn liền với chính quyền của Tổng thống Richard Nixon, một thời kỳ đầy biến động với những cuộc chiến tranh lạnh, xung đột địa chính trị và những to tính quyền lực phức tạp. Với tư duy thực dụng, Kissinger đã góp phần đưa nước Mỹ thoát khỏi vũng lầy chiến tranh Việt Nam, thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và đặt nền móng cho sự sụp đổ của Liên Xô.
Tổng thống Mỹ Richard Nixon (trái) và Ngoại trưởng, Cố vấn An ninh Quốc gia Henry Kissinger tại Nhà Trắng, tháng 10/1973. Ảnh: CIA
Những thành tự ngoại giao đáng kể này đã mang lại cho Kissinger giải Nobel Hòa bình năm 1973, ghi nhận vai trò của ông trong việc chấm dứt chiến tranh Việt Nam. Tuy nhiên, di sản của Kissinger không chỉ được tô điểm bởi những ánh hào quang.
…Đến những góc khuất lịch sử
Bên cạnh những lời tán dương, Kissinger cũng phải đối mặt với vô số lời chỉ trích về chính sách ngoại giao “bàn tay sắt” và những toan tính địa chính trị đầy toan tính. Nhiều người cho rằng ông là người chịu trách nhiệm cho cái chết của hàng triệu người vô tội trong các cuộc chiến tranh mà Mỹ tham gia, điển hình là cuộc chiến tranh Việt Nam.
Trong khi được nhiều người ca ngợi, Henry Kissinger cũng bị chỉ trích gây ra tội ác chiến tranh ở nhiều nơi trên thế giới, gây nên những hệ quả đẫm máu… Đồ họa: Elise Swain/The Intercept
Chính sách “ngoại giao chiến thắng” của Kissinger, đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, bất chấp các giá trị đạo đức và nhân quyền, đã gieo rắc đau khổ cho nhiều quốc gia trên thế giới. Việc Kissinger ủng hộ Pakistan trong cuộc chiến tranh Bangladesh (1971), ủng hộ cuộc đảo chính quân sự ở Chile (1973), và đặc biệt là việc bí mật ném bom Campuchia trong chiến tranh Việt Nam, đã khiến ông bị lên án là “tội phạm chiến tranh”.
Bài học từ di sản Kissinger
Di sản của Henry Kissinger là một minh chứng rõ ràng cho sự phức tạp của chính trị quốc tế và những hệ lụy khó lường của quyền lực. Kissinger là một nhân vật lịch sử phức tạp, vừa được ngưỡng mộ vì tài năng ngoại giao, vừa bị lên án vì những toan tính chính trị tàn nhẫn.
Bài học rút ra từ di sản Kissinger chính là sự cần thiết phải đặt con người và các giá trị nhân văn lên trên lợi ích quốc gia trong chính sách đối ngoại. Đồng thời, lịch sử cũng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi quốc gia trong việc xây dựng một thế giới hòa bình, công bằng và tôn trọng luật pháp quốc tế.
Ảnh hưởng của Kissinger trong thế giới đương đại
Dù đã rời xa chính trường từ lâu, nhưng tư tưởng và di sản của Kissinger vẫn còn ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ và thế giới ngày nay. Chủ nghĩa thực dụng, chính sách can thiệp và “ngoại giao chiến thắng” vẫn là những yếu tố hiện diện trong quan hệ quốc tế đương đại.
Kissinger (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp tại Bắc Kinh, tháng 7/2023, vài tháng trước khi ông Kissinger qua đời. Ảnh: CNS/AFP
Sự trỗi dậy của Trung Quốc, cuộc chiến tranh ở Ukraine, xung đột Israel-Palestine… là những minh chứng cho thấy thế giới vẫn đang vận hành theo những quy luật quyền lực mà Kissinger đã từng vận dụng. Bài học từ những sai lầm trong quá khứ, từ những góc khuất lịch sử của “ngoại giao chiến thắng”, vẫn còn nguyên giá trị để thế giới ngày nay hướng đến một tương lai hòa bình và phát triển bền vững.
