Vào giữa thế kỷ 17, khi Đàng Trong và Đàng Ngoài đang trong thời kỳ chiến tranh Trịnh – Nguyễn căng thẳng, một thế lực ngoại bang hùng mạnh đến từ phương Tây đã xuất hiện trên vùng biển Việt Nam: người Hà Lan. Sự kiện này đã dẫn đến một trận hải chiến quan trọng, ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử dân tộc, đồng thời làm nổi bật tài năng quân sự của vị chúa Nguyễn thứ tư – Hiền Vương Nguyễn Phúc Tần.
Nội dung
Nguyễn Phúc Tần (1620-1687), con trai thứ hai của chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan, được biết đến không chỉ bởi tài năng quân sự mà còn bởi sự tận tâm với chính sự và tình cảm sâu nặng. Câu chuyện về thân thế của ông gắn liền với giai thoại lãng mạn về chúa Thượng và bà Đoàn thị, người con gái hái dâu bên sông Điện Châu với giọng hát làm say đắm lòng người. Sách Đại Nam liệt truyện đã ghi lại câu chuyện này, góp phần làm nên bức tranh đa chiều về vị chúa Nguyễn tài ba.
Cuộc chạm trán với hạm đội Hà Lan
Năm 1644, theo yêu cầu của chúa Trịnh Tráng, hạm đội Hà Lan đã tiến vào vùng biển Việt Nam. Hạm đội này được chia làm hai cánh: một cánh do Issac Davids chỉ huy, hướng ra Đàng Ngoài để hợp tác với chúa Trịnh; cánh còn lại do Baek dẫn đầu, dự định sẽ hội quân với cánh quân của Davids tại sông Gianh. Sự xuất hiện của hạm đội Hà Lan, với công nghệ hàng hải tiên tiến bậc nhất thời bấy giờ, đã đặt ra một mối đe dọa không nhỏ đối với an ninh vùng biển Đàng Trong.
The+technologically+advanced+fleet+of+the+Dutch+East+India+Company,+shown+here+at+anchor+in+Amsterdam,+linked+the+Netherlands_+economy+with+that+of+southeast+Asia.
Khi đoàn thuyền của Baek đang trên đường đến điểm hẹn, chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan tại Phú Xuân nhận được tin cấp báo về việc hạm đội Hà Lan có hành vi cướp bóc tàu buôn trên vùng biển. Lúc này, Nguyễn Phúc Tần, khi đó vẫn còn là Thế tử, đã thể hiện sự quyết đoán và lòng dũng cảm hiếm có. Không chờ đợi lệnh của chúa Thượng, ông đã bí mật liên lạc với chưởng cơ Tôn Thất Trung, lên kế hoạch và tự mình dẫn đầu thủy quân tiến ra nghênh chiến.
Hải chiến cửa Eo và chiến thắng vang dội
Ngày 7/7/1644, trận hải chiến quyết định diễn ra tại vùng biển cửa Eo (Thuận An ngày nay). Dưới sự chỉ huy tài tình của Nguyễn Phúc Tần, thủy quân Đàng Trong đã chiến đấu dũng cảm, áp đảo hoàn toàn hạm đội Hà Lan. Quân Hà Lan, bất ngờ trước sự tấn công mạnh mẽ và quyết liệt của quân ta, đã không kịp trở tay. Trong cơn hoảng loạn, chúng tự phóng hỏa đốt cháy tàu Wijdenes, tướng Baek tử trận. Những binh lính sống sót nhảy xuống biển, bị quân Nguyễn vớt lên và tiêu diệt. Các chiến thuyền Hà Lan khác chứng kiến cảnh tượng này đã không dám tiến đến sông Gianh nữa mà bỏ chạy ra đảo Tây Sa.
Chiến thắng oanh liệt này không chỉ đánh dấu một mốc son chói lọi trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc mà còn khẳng định tài năng quân sự xuất chúng của Nguyễn Phúc Tần ngay từ khi còn trẻ. Chúa Thượng, ban đầu lo lắng cho sự an toàn của con trai, đã vô cùng vui mừng và tự hào khi hay tin chiến thắng. Ông đã khen ngợi và trọng thưởng Nguyễn Phúc Tần cùng đoàn thủy binh.
Thời kỳ trị vì của Hiền Vương
Sau khi kế vị chúa Thượng vào năm 1648, Nguyễn Phúc Tần tiếp tục thể hiện tài năng lãnh đạo của mình. Ông chú trọng phát triển kinh tế, mở mang bờ cõi, khơi đào kênh mương, khuyến khích giao thương. Dưới thời của ông, nhiều vùng đất mới được khai phá, đời sống nhân dân được cải thiện. Đặc biệt, ông là người có công chấm dứt chiến tranh Trịnh – Nguyễn kéo dài, mang lại một thời kỳ hòa bình quý báu cho đất nước.
Ngoài ra, Hiền Vương còn được biết đến là một người sống tình cảm, thủy chung. Theo Nam Triều công nghiệp diễn chí, sau khi vợ mất, ông luôn sống trong nỗi đau buồn và thương tiếc.
Nguyễn Phúc Tần trị vì 39 năm và thọ 68 tuổi. Ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Việt Nam với tư cách là một vị chúa tài ba, đức độ, có công lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Chiến thắng trước hạm đội Hà Lan năm 1644 là một minh chứng rõ nét cho tài năng quân sự và lòng dũng cảm của ông, một bài học lịch sử quý báu về tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam.
Tài liệu tham khảo:
- Đại Nam thực lục, Tập 1, NXB Giáo Dục, 2007.
- Đại Nam liệt truyện, Tập 1, NXB Thuận Hóa, 1993.
- Việt Sử khảo luận, Dương Kỵ, NXB Thuận Hóa, 1949.
- Nam Triều công nghiệp diễn chí, Nguyễn Khoa Chiêm, NXB Hội Nhà Văn, 2003.
