Năm 1954, Hội nghị Giơ-ne-vơ về Đông Dương, một sự kiện quốc tế trọng đại, đã diễn ra trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta đang bước vào giai đoạn quyết định. Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” vang dội khắp thế giới, tạo nên cú hích mạnh mẽ trên bàn đàm phán. Hội nghị, với sự tham gia của 9 đoàn đại biểu, bao gồm 5 cường quốc, kéo dài 75 ngày với 31 phiên họp căng thẳng, đã đặt dấu chấm hết cho cuộc kháng chiến chống Pháp kéo dài 9 năm. Tuy nhiên, bên cạnh thắng lợi to lớn, Hội nghị cũng để lại những hạn chế và bài học sâu sắc cho ngoại giao Việt Nam.
Hình ảnh: Hội nghị Giơ-ne-vơ 1954
Những Đánh Giá Đa Chiều về Hội nghị
Kết quả của Hội nghị Giơ-ne-vơ được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau. Một số quan điểm cho rằng đây là thắng lợi to lớn, phản ánh đúng tương quan lực lượng trên chiến trường và cục diện quốc tế lúc bấy giờ. Thắng lợi này được thể hiện qua việc Pháp rút quân, lập lại hòa bình ở Đông Dương, công nhận các quyền dân tộc cơ bản của ba nước Đông Dương. Miền Bắc Việt Nam được hoàn toàn giải phóng, tạo tiền đề cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và trở thành hậu phương vững chắc cho sự nghiệp giải phóng miền Nam sau này.
Tuy nhiên, bên cạnh những thắng lợi, nhiều nhà nghiên cứu cũng chỉ ra những hạn chế của Hiệp định. Vĩ tuyến 17 chia cắt đất nước, thời hạn tổng tuyển cử 2 năm không được thực hiện, kháng chiến Campuchia không có vùng tập kết, thời gian chuyển quân kéo dài 300 ngày… là những điểm chưa thực sự phản ánh đúng cục diện chiến trường sau chiến thắng Điện Biên Phủ.
Một góc nhìn khác, táo bạo hơn, cho rằng việc ký kết Hiệp định là một sai lầm. Theo quan điểm này, sau Điện Biên Phủ, Việt Nam có đủ khả năng tiếp tục chiến đấu và giải phóng hoàn toàn miền Nam. Việc ký Hiệp định đã bỏ lỡ cơ hội thống nhất đất nước sớm hơn, dẫn đến cuộc kháng chiến chống Mỹ kéo dài 21 năm với những tổn thất to lớn về người và của.
Mỹ có Can Thiệp nếu Ta Tiếp Tục Chiến Đấu?
Một trong những lập luận ủng hộ việc ký kết Hiệp định là lo ngại sự can thiệp của Mỹ. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng vào năm 1954, Mỹ chưa có khả năng và ý định can thiệp quân sự trực tiếp vào Đông Dương. Mỹ vừa trải qua Chiến tranh Triều Tiên với tổn thất nặng nề, dư luận trong nước chưa sẵn sàng cho một cuộc chiến mới ở châu Á. Nguy cơ đối đầu với Trung Quốc, học thuyết “New Look” về quốc phòng, và sự phản đối của Quốc hội Mỹ đối với việc đưa quân ra nước ngoài là những yếu tố hạn chế khả năng can thiệp của Mỹ.
Việt Nam có Bị Động tại Hội nghị?
Dù có thời gian chuẩn bị, Việt Nam vẫn bị động trong quá trình đàm phán tại Giơ-ne-vơ. Việc thiếu thông tin, chưa coi trọng công tác nghiên cứu chiến lược, và sự phụ thuộc quá lớn vào Liên Xô và Trung Quốc đã hạn chế khả năng chủ động của Việt Nam. Việc không nắm bắt được tình hình nước Mỹ, chính sách của các cường quốc, và xu hướng quốc tế đã khiến Việt Nam khó có thể đưa ra những quyết sách tối ưu.
Đàm Phán Trực Tiếp Việt – Pháp: Ý Tưởng Bị Lãng Quên
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng đề xuất đàm phán trực tiếp với Pháp để giải quyết vấn đề Việt Nam. Tuy nhiên, ý tưởng này đã không được thực hiện do nhiều nguyên nhân, trong đó có sự thỏa thuận của các cường quốc về việc tổ chức Hội nghị Giơ-ne-vơ, mong muốn của Pháp về việc giải quyết vấn đề Đông Dương trong khuôn khổ hội nghị quốc tế, và sự thiếu chủ động của Việt Nam trong việc thúc đẩy ý tưởng này.
Kết Luận
Hội nghị Giơ-ne-vơ 1954 là một sự kiện lịch sử quan trọng, đánh dấu thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp, nhưng đồng thời cũng để lại những hạn chế và bài học quý báu. Việc nhìn nhận lại sự kiện này từ nhiều góc độ khác nhau, đặc biệt là những góc nhìn mới dựa trên các tư liệu mới được phát hiện, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử, những quyết định quan trọng, và những hệ quả lâu dài của Hội nghị. Bài học về sự cần thiết của việc nghiên cứu chiến lược, độc lập tự chủ trong đối ngoại, và tầm quan trọng của việc nắm bắt thông tin vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
Tài liệu tham khảo
Sách/Tài liệu gốc:
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội 2011, tập 8.
- Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội 2002, tập 21.
- Lê Mậu Hãn (chủ biên), Đại cương lịch sử Việt Nam, Nxb. Giáo dục, Hà Nội 1998, tập 3.
- Trung tâm Từ điển bách khoa Quân sự Bộ Quốc phòng: Từ điển bách khoa Quân sự Việt Nam, Nxb. QĐND, Hà Nội 1996.
Nghiên cứu:
- Bộ Ngoại giao (Nguyễn Đình Bin -chủ biên): Ngoại giao Việt Nam 1945-2000, Nxb. CTQG, Hà Nội 2002.
- Bộ Ngoại giao (Vũ Khoan chủ biên): 70 năm xây dựng và phát triển, Nxb. CTQG, Hà Nội 2015.
- Bộ Ngoại giao: Hiệp định Giơnevơ: 50 năm nhìn lại. Tái bản lần thứ nhất, Nxb. CTQG, Hà Nội 2016.
- Học viện Quan hệ quốc tế: Bác Hồ nói về ngoại giao, Hà Nội,1994.
- Học giả Trung Quốc và nước ngoài bình luận về Trung Quốc của thế kỷ XX – quan điểm mới và tài liệu mới: Nxb. Nhân dân Giang Tây, Trung Quốc, 5-2003.
- Ban Nghiên cứu Lịch sử ngoại giao: Hội thảo khoa học ngày 27/7/2004.
Hình ảnh:
Chú thích về độ tin cậy: Các tài liệu được tham khảo đều là các nguồn chính thống, được xuất bản bởi các nhà xuất bản uy tín và các cơ quan nghiên cứu hàng đầu về lịch sử và ngoại giao Việt Nam.
