Cuối thập niên 1980, bức tranh địa chính trị Đông Nam Á và quan hệ song phương Việt Nam – Trung Quốc trải qua những biến động sâu sắc. Chiến tranh biên giới năm 1979 đã để lại vết thương khó lành, khiến quan hệ hai nước rơi vào căng thẳng kéo dài. Tuy nhiên, những thay đổi trong cục diện quốc tế, đặc biệt là sự sụp đổ của Liên Xô và khối Đông Âu, cùng với những khó khăn kinh tế trong nước, đã thúc đẩy cả Việt Nam và Trung Quốc tìm kiếm con đường hòa giải và bình thường hóa quan hệ. Hội nghị Thành Đô năm 1990 chính là dấu mốc lịch sử quan trọng, mở ra một chương mới trong quan hệ hai nước.
Thành Đô – nơi diễn ra hội nghị lịch sử.
Những bước đi đầu tiên trên con đường bình thường hóa
Năm 1986, Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, thay thế cố Tổng Bí thư Lê Duẩn. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt trong đường lối đối nội và đối ngoại của Việt Nam. Ba năm sau, vào tháng 8/1989, Việt Nam tuyên bố rút quân hoàn toàn khỏi Campuchia. Đây là một động thái quan trọng, không chỉ góp phần giải quyết vấn đề Campuchia mà còn dọn đường cho việc bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc.
Những tiếp xúc ngoại giao giữa hai bên bắt đầu được nối lại. Tháng 6/1990, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã hội kiến với Đại sứ Trung Quốc Trương Đức Duy, bày tỏ mong muốn bình thường hóa quan hệ hai Đảng, hai nước và sớm thăm Trung Quốc. Bên phía Trung Quốc, theo nhật ký của cựu Thủ tướng Lý Bằng, lãnh đạo cấp cao Trung Quốc cũng tích cực chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ quan trọng này.
Hội nghị Thành Đô: Cuộc gặp bí mật mang tính lịch sử
Để đảm bảo tính bí mật, địa điểm được chọn cho cuộc gặp gỡ lịch sử này là Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc. Ngày 3/9/1990, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười và Cố vấn Phạm Văn Đồng đã bí mật đến Thành Đô. Tại đây, họ đã có cuộc hội đàm với Tổng Bí thư Giang Trạch Dân và Thủ tướng Lý Bằng.
Cuộc hội đàm diễn ra trong không khí nghiêm túc nhưng cởi mở. Hai bên đã thẳng thắn trao đổi về những vấn đề tồn tại, tìm kiếm tiếng nói chung trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Mặc dù vấn đề Campuchia vẫn là một điểm nóng, trọng tâm của cuộc hội đàm là bình thường hóa quan hệ song phương.
Thỏa thuận Thành Đô và bước ngoặt quan hệ Trung – Việt
Sau hai ngày hội đàm căng thẳng, ngày 4/9/1990, hai bên đã ký kết biên bản hội nghị, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong quan hệ Trung – Việt. Tại lễ ký kết, Tổng Bí thư Giang Trạch Dân đã tặng lãnh đạo Việt Nam câu thơ “Độ tận kiếp ba huynh đệ tại, tương phùng nhất tiếu mẫn ân cừu” (Tạm dịch: Qua hoạn nạn, anh em còn đó. Gặp nhau cười, hết sạch ơn thù). Cụm từ “hết sạch ơn thù” mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện mong muốn gác lại quá khứ, hướng tới tương lai của cả hai bên.
Hậu Thành Đô: Tiến trình bình thường hóa quan hệ
Hội nghị Thành Đô đã mở đường cho việc bình thường hóa hoàn toàn quan hệ Trung – Việt. Năm 1991, tại Đại hội VII Đảng Cộng sản Việt Nam, Đỗ Mười được bầu làm Tổng Bí thư, tiếp tục đường lối đối ngoại hòa dịu, hữu nghị với Trung Quốc. Tháng 11/1991, Tổng Bí thư Đỗ Mười và Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã chính thức thăm Trung Quốc, đánh dấu sự bình thường hóa quan hệ hai nước trên mọi phương diện. Hai bên đã ký kết nhiều hiệp định quan trọng, bao gồm hiệp định thương mại và hiệp định về biên giới, mở ra một kỷ nguyên mới trong quan hệ song phương.
Kết luận: Bài học lịch sử và ý nghĩa đương đại
Hội nghị Thành Đô là một minh chứng cho nghệ thuật ngoại giao, khả năng vượt qua thù hận, hướng tới hòa bình và hợp tác. Sự kiện này đã để lại bài học quý giá về tầm quan trọng của đối thoại, thỏa hiệp và hợp tác trong việc giải quyết các tranh chấp quốc tế. Trong bối cảnh thế giới hiện nay, bài học Thành Đô vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của việc xây dựng lòng tin, thúc đẩy hợp tác vì hòa bình, ổn định và phát triển chung.
Tài liệu tham khảo:
-
Sách/Tài liệu gốc:
- Lý Bằng, Hòa bình Phát triển Hợp tác – Lý Bằng ngoại sự nhật ký, Tân Hoa xuất bản xã.
-
Nghiên cứu:
- Trần Quang Cơ, Hồi ký.
- Trương Đức Duy, Hồi ký về Hội nghị Thành Đô.
- Nội tình cuộc gặp lãnh đạo Trung – Việt tại Thành Đô, Nghiên cứu Quốc tế.
