Mối quan hệ giữa Liên Xô và Mông Cổ trải dài hơn bốn thập kỷ, là câu chuyện về tình hữu nghị, hợp tác, và cả những khúc mắc khó khăn. Là người trực tiếp phụ trách các vấn đề liên quan đến Mông Cổ và Triều Tiên trong suốt thời gian dài, tôi đã có cơ hội chứng kiến những thăng trầm trong mối quan hệ này, từ những quyết định mang tính chiến lược đến những câu chuyện nhỏ đầy tính nhân văn.
Yumjaagiin Tsedenbal – Nhà Lãnh Đạo Tài Ba
Yumjaagiin Tsedenbal, một nhà lãnh đạo tài ba, uyên bác và mềm mỏng, là người bạn tin cậy của Liên Xô. Ông được nhân dân Xô viết quý trọng, có mối quan hệ thân thiết với các nhà lãnh đạo như Stalin, Khrushchev và Kosygin. Tuy nhiên, Tsedenbal không phải lúc nào cũng làm theo mọi chỉ thị của Moskva. Câu chuyện về bức tượng Stalin ở Ulan Bato là một minh chứng rõ nét cho sự độc lập trong tư duy và hành động của ông. Khi Khrushchev đề nghị dỡ bỏ bức tượng, Tsedenbal đã khéo léo từ chối với lý do Stalin có công lớn trong việc bảo vệ nền độc lập của Mông Cổ.
Những Nỗ Lực Hợp Tác và Những Khúc Mắc
Liên Xô luôn quan tâm đến sự phát triển của Mông Cổ, thể hiện qua việc hỗ trợ kinh tế, khoa học kỹ thuật và quân sự. Chuyến thăm của đoàn đại biểu Mông Cổ do Tsedenbal dẫn đầu vào năm 1957 đã mở ra một chương mới trong quan hệ hợp tác giữa hai nước. Liên Xô đã đồng ý cho Mông Cổ vay 200 triệu rúp với lãi suất ưu đãi để phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội.
Tuy nhiên, trong quá trình hợp tác, cũng xuất hiện những khúc mắc. Ví dụ, việc Liên Xô tìm cách thu hồi vốn nhanh chóng khi khai thác mỏ đồng-môlípđen ở Erdenet đã gây ra sự bất bình đẳng trong lợi ích. Bộ Ngoại giao Liên Xô đã phải can thiệp để điều chỉnh lại các điều khoản hợp tác, đảm bảo quyền lợi cho Mông Cổ.
Vấn Đề Biên Giới và Sự Tôn Trọng Lẫn Nhau
Cuộc đàm phán phân định biên giới giữa Liên Xô và Mông Cổ ở khu vực Tuva vào những năm 1957-1958 đã cho thấy sự tôn trọng lẫn nhau giữa hai nước. Dù Molotov, trưởng đoàn đàm phán của Liên Xô, là một nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm, ông vẫn kiên nhẫn và bình tĩnh trước thái độ nóng nảy của Ngoại trưởng Mông Cổ. Cuối cùng, hai bên đã đạt được thỏa thuận phân định lại đường biên giới một cách công bằng, tránh gây tổn hại đến tình hữu nghị giữa hai nước.
Chuyến Thăm Của Brezhnev và Những Thay Đổi Trong Lãnh Đạo Mông Cổ
Chuyến thăm của Brezhnev đến Mông Cổ vào tháng 11 năm 1974, với một đoàn tùy tùng hùng hậu, đã đặt ra nhiều thách thức cho nước chủ nhà. Tuy nhiên, người Mông Cổ đã nồng nhiệt đón tiếp đoàn khách, thể hiện tình cảm chân thành đối với Liên Xô. Vài năm sau đó, Tsedenbal bị bệnh, tình hình chính trị Mông Cổ trở nên bất ổn. Moskva đã ủng hộ Batmönkh lên thay thế Tsedenbal, mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ hai nước.
Những Năm Cuối Của Thời Kỳ Xô Viết và Sự Tan Rã Của Liên Bang
Mối quan hệ hợp tác giữa Liên Xô và Mông Cổ tiếp tục phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế. Chương trình phát triển dài hạn được ký kết năm 1985 là minh chứng cho nỗ lực củng cố hợp tác song phương. Tuy nhiên, sự tan rã của Liên Xô đã gây ra những khó khăn to lớn cho nền kinh tế Mông Cổ. Mọi hoạt động hợp tác bị gián đoạn, Mông Cổ phải đối mặt với nhiều thách thức mới.
Bài Học Lịch Sử
Mối quan hệ giữa Liên Xô và Mông Cổ là một minh chứng cho sự phức tạp của quan hệ quốc tế. Dù có những lúc thăng trầm, hợp tác và cả những khúc mắc, tình hữu nghị giữa hai nước vẫn được duy trì. Bài học lịch sử rút ra là sự tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi là nền tảng cho một mối quan hệ bền vững. Bài thơ “Tôi yêu nhân dân Nga” của nhà thơ Mông Cổ O. Đas-ban-ba-rờ là minh chứng cho tình cảm sâu sắc của nhân dân Mông Cổ dành cho nhân dân Nga, vượt qua mọi khó khăn và biến cố lịch sử.
Tài liệu tham khảo:
- Hồi ký của Mikhail Kapitsa, “Ghi chép của nhà ngoại giao, chu du nhiều nước.”
Phụ lục:
-
Chú thích về các nhân vật:
- Khorloogiin Choibalsan: Đồng sáng lập Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ.
- Yumjaagiin Tsedenbal: Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ.
- Jambyn Batmönkh: Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Mông Cổ.
- Mangalyn Dügersüren: Bộ trưởng Ngoại giao Mông Cổ.
-
Chú thích về địa danh:
- Ulan Bato: Thủ đô của Mông Cổ.
- Erdenet: Thành phố có mỏ đồng-môlípđen lớn.
- Tuva: Nước cộng hòa tự trị thuộc Liên Xô.
- Sông Thôn: Con sông lớn chảy qua Ulan Bato.
-
Chú thích về sự kiện:
- Trận Khalkhin Gol (1939): Trận chiến giữa Liên Xô, Mông Cổ và Nhật Bản.
-
Độ tin cậy của nguồn tư liệu: Bài viết dựa trên hồi ký của Mikhail Kapitsa, một nhà ngoại giao Liên Xô, mang tính chủ quan nhất định. Cần tham khảo thêm các nguồn tư liệu khác để có cái nhìn đa chiều hơn.
