Cuối thập niên 60, đầu thập niên 70, Chiến tranh Việt Nam bước vào giai đoạn ác liệt nhất. Giữa những đợt bom rơi, đạn lạc, một vấn đề nhân đạo nhức nhối nổi lên: số phận của những quân nhân Mỹ mất tích (MIA) hoặc bị bắt làm tù binh (POW). Trong bối cảnh thông tin khan hiếm, gia đình các quân nhân sống trong dằn vặt, tuyệt vọng. Giữa lúc ấy, những bức ảnh của phóng viên Nhật Bản Kozo Sakurai từ một trại giam ở Hà Nội như tia hy vọng le lói, sưởi ấm trái tim những người thân đang ngóng chờ người trở về.
Những Bức Ảnh Vô Giá
Năm 1970, chính quyền Bắc Việt cho phép 339 tù binh Mỹ gửi thư về gia đình. Tuy nhiên, những dòng chữ ngắn ngủi, bị kiểm duyệt gắt gao không thể xua tan nỗi đau đáu của người ở lại. Liệu những người lính có thực sự ổn? Họ có đang che giấu điều gì? Hàng ngàn câu hỏi dồn nén, chờ đợi lời giải đáp.
Giữa lúc ấy, phóng viên ảnh Kozo Sakurai được phép vào “tham quan” một trại giam tù binh chiến tranh ở Hà Nội. Những thước phim của ông ghi lại cuộc sống thường nhật của tù binh Mỹ, và quan trọng hơn, là gương mặt của họ. Các chuyên gia Mỹ đã nhận diện được 6 gương mặt mới, chưa từng xuất hiện trong các bức ảnh tù binh trước đó.
Niềm vui vỡ òa: Thiếu tá Robert I. Biss, Thiếu tá James A. Clements, và Thiếu tá Hải quân Leo G. Hyatt (từ trái qua phải) nhận quà Giáng sinh từ gia đình.
Khoảnh khắc yên bình: Đại úy John Davies chơi đàn guitar trong buồng giam. Hình ảnh những chiếc giường khác trong cùng buồng giam đã phần nào bác bỏ cáo buộc của Mỹ rằng tù nhân bị biệt giam.
Niềm Vui Dưới Mái Trại Giam
Đối với gia đình những người lính, mỗi bức ảnh là một báu vật vô giá. Mary Biss, vợ Thiếu tá Robert I. Biss, thổ lộ: “Ông ấy trông rất ổn.” Dù chỉ là khoảnh khắc ngắn ngủi, những hình ảnh đời thường như chơi bóng rổ, dự lễ Giáng sinh, mở quà từ gia đình đã phần nào xoa dịu nỗi đau xa cách.
An ủi từ tinh thần: Đại úy Ralph Browning (tiền cảnh bên phải) và Trung úy Carey (giữa) tham dự Thánh lễ Giáng sinh.
Giải khuây sau những giờ phút căng thẳng: Trung úy Carey (tiền cảnh bên trái) và Đại úy Browning (thứ hai từ phải sang) chơi bóng rổ cùng các tù binh khác.
Chứng kiến cảnh tượng xúc động ấy, một phóng viên đi cùng Sakurai kể lại: “Mắt họ đẫm nước… tay họ run run khi ký nhận quà. Khi nhận thư, họ bóc phong bì ngay lập tức và ngắm nhìn chăm chú ảnh cha mẹ, vợ con…”
Những Góc Khuất Chưa Lời Giải Đáp
Dù mang đến niềm an ủi lớn lao, những bức ảnh của Sakurai cũng dấy lên nhiều nghi vấn. Lầu Năm Góc nhận định: “Có thể họ đã được cho ăn no trong vài tháng qua, chứ không chỉ là hai ngày để chụp ảnh.” Một số chuyên gia cho rằng những tù binh xuất hiện trong ảnh là những người từng có tuyên bố phản chiến, và có thể đã bị ép buộc “diễn” trước ống kính.
Nỗi niềm chất chứa: Trung úy David Carey, 28 tuổi, đã bị giam ba năm rưỡi. Giống như hầu hết các tù binh khác, anh được phép gửi và nhận thư – 7 dòng một tháng.
Đại tá Norris Overly, cựu tù binh Mỹ, nhận xét: “Trông quá khác so với những gì tôi biết. Tôi chưa từng thấy điều gì tương tự như thế này.” Dù còn nhiều tranh cãi, không thể phủ nhận giá trị nhân văn to lớn của những bức ảnh.
Qua ống kính của Kozo Sakurai, thế giới được chứng kiến một phần đời sống của tù binh Mỹ tại Hà Nội. Bên cạnh những mất mát, đau thương, chiến tranh còn là câu chuyện về tình người, về hy vọng và khát khao đoàn tụ.
