Jean-Paul Sartre, tên tuổi lừng lẫy của triết học hiện sinh, không chỉ được biết đến qua những tác phẩm đồ sộ như “Buồn Nôn”, “Hữu Thể Và Hư Vô” mà còn bởi tinh thần dấn thân, đấu tranh cho công lý và lẽ phải. Hành trình ấy của ông gắn liền với vận mệnh của Việt Nam, đất nước và con người nơi cách xa nước Pháp nửa vòng trái đất, trong suốt những năm tháng gian khó chống ách đô hộ.
Giữa thập niên 1940-1950, khi nước Pháp chìm trong cuộc chiến tranh Đông Dương, Sartre đã trở thành một trong số ít những trí thức dũng cảm lên tiếng phản đối chính sách thuộc địa của chính phủ. Ông nhận thấy sự thờ ơ đến đáng sợ của người dân Pháp trước những gì đang diễn ra ở Đông Dương, nơi những giá trị nhân văn bị chà đạp, nơi khát vọng tự do bị kìm hãm bởi lưỡi lê quân thù.
Biểu tình đòi thả Henri Martin năm 1953 ở Paris
Là chủ biên tờ tạp chí “Les Temps Modernes”, Sartre biến nó thành diễn đàn sôi nổi, nơi những bài viết sắc bén vạch trần bộ mặt tàn bạo của chế độ thực dân, lên án chiến tranh phi nghĩa, đồng thời ca ngợi cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Tờ tạp chí đã trở thành cầu nối vững chắc giữa hai dân tộc, góp phần không nhỏ khơi dậy làn sóng phản chiến mạnh mẽ trong lòng nước Pháp.
Tạp chí Les Temps Modernes
Không dừng lại ở đó, Sartre còn tích cực tham gia Phiên tòa Russell, nơi tội ác chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam bị phơi bày trước toàn thế giới. Dù không mang tính pháp lý, nhưng phiên tòa đã tạo nên cú hích lớn trong lương tri nhân loại, khơi dậy làn sóng phản đối chiến tranh lan rộng khắp toàn cầu, góp phần siết chặt vòng vây cô lập chính quyền Washington.
Sau Hiệp định Paris 1973, Sartre tiếp tục thể hiện tinh thần nhân văn cao cả khi cùng Raymond Aron, người bạn cũ mà ông từng có nhiều bất đồng, kêu gọi chính phủ Pháp dang tay cưu mang những người tị nạn Việt Nam. Hành động đẹp ấy, vượt lên trên mọi rào cản chính trị, đã minh chứng cho lý tưởng cao đẹp “vì con người” mà Sartre theo đuổi suốt cuộc đời.
Jean-Paul Sartre, André Glucksmann và Raymond Aron tham dự một cuộc họp chính phủ tại Điện Élysée, Paris, ngày 26 tháng 6, 1979 (Ảnh: Richard Melloul http://ec-dejavu.ru). Các triết gia này là thành viên của Ủy Ban Một Con Tàu Cho Việt Nam nhằm trợ giúp dân tỵ nạn Việt Nam. Trong dịp này, Jean-Paul Sartre có phát biểu, “Một số trong họ không phải lúc nào cũng ở bên phía chúng tôi, nhưng lúc này chúng tôi không quan tâm đến chính trị của họ, mà đến việc cứu vớt sinh mạng của họ. Đây là một vấn đề đạo đức, một câu hỏi về luân lý giữa con người với nhau”…
Cuộc đời và sự nghiệp của Jean-Paul Sartre là minh chứng hùng hồn cho tinh thần dấn thân của triết học và văn học. Ông đã sống một cuộc đời trọn vẹn với lý tưởng của mình, vì công lý, vì lẽ phải và vì con người. Những đóng góp của ông cho Việt Nam sẽ mãi là câu chuyện đẹp về tình hữu nghị, sự đồng cảm và tinh thần quốc tế cao cả, là bài học quý báu cho thế hệ mai sau.
Sách tiếng Đức “Das Vietnam-Tribunal II oder Die verurteilung Amerikas” (tạm dịch: Phiên tòa Việt Nam II buộc tội Mỹ) của Bertrand Russell và Jean-Paul Satre, xuất bản tại Đức năm 1967
Tài liệu tham khảo:
- Nguyễn Khải, Jean-Paul Sartre: Từ Trang Viết Đến Hành Động Vì Việt Nam, Thư viện Nguyễn Văn Hưởng.
