Bức thư của Bình Định vương Lê Lợi gửi cho Vương Thông, do Nguyễn Trãi soạn thảo, được ghi lại trong Quân trung từ mệnh tập, hé lộ một khả năng đáng kinh ngạc của nghĩa quân Lam Sơn: sự am hiểu sâu sắc về tình hình nội bộ nhà Minh. Không chỉ nắm bắt được các yếu tố quân sự, bức thư còn thể hiện sự tinh thông về chính trị, xã hội Đại Minh, giúp Lam Sơn tận dụng thời cơ, xoay chuyển cục diện chiến tranh. Việc phân tích bức thư này, kết hợp với các sử liệu khác như Minh thực lục và Đại Việt sử ký toàn thư, cho ta một cái nhìn toàn diện về tài năng quân sự và chính trị của Lê Lợi và Nguyễn Trãi, cũng như sự suy yếu của nhà Minh cuối thời Vĩnh Lạc, đầu thời Tuyên Đức.
Bối cảnh lịch sử và nội dung bức thư
Bức thư được viết trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Minh đang diễn ra quyết liệt. Nghĩa quân Lam Sơn, sau những năm tháng gian khổ, đã dần trưởng thành và giành được nhiều chiến thắng quan trọng. Lê Lợi, từ một thủ lĩnh địa phương, đã trở thành biểu tượng của tinh thần quật cường dân tộc. Nguyễn Trãi, với tài năng văn chương và mưu lược xuất chúng, trở thành cánh tay đắc lực cho Bình Định vương.
Nội dung bức thư thể hiện rõ chiến lược “tri bỉ, tri kỷ” của nghĩa quân. Bức thư không chỉ đơn thuần là lời kêu gọi đầu hàng, mà còn là một bản phân tích sắc bén về tình hình địch ta. Lê Lợi khéo léo nhắc lại những khó khăn ban đầu của nghĩa quân, để làm nổi bật sự lớn mạnh hiện tại về lực lượng, lương thực, khí giới, và đặc biệt là lòng dân. Đồng thời, bức thư cũng vạch trần những mâu thuẫn nội bộ, những khó khăn về quân sự và chính trị mà nhà Minh đang phải đối mặt.
Hình ảnh minh họa về binh lính thời Lê Sơ (Nguồn: nghiencuuquocte.org)
Sự chia rẽ nội bộ triều đình nhà Minh
Một điểm đáng chú ý trong bức thư là việc đề cập đến sự bất đồng quan điểm trong triều đình nhà Minh về chính sách cai trị Giao Chỉ. Lê Lợi nêu rõ: “Các quan đại thần không qui phụ“. Điều này được minh chứng qua trường hợp của Giải Tấn, một vị quan văn có uy tín, dám lên tiếng phản đối việc đặt quận huyện tại Giao Chỉ. Ông bị nhà vua giam cầm và cuối cùng chết trong ngục. Vụ án của Giải Tấn dẫn đến một cuộc thanh trừng lớn, khiến nhiều trí thức, quan lại bị liên lụy.
Không chỉ thời Vĩnh Lạc, đến thời Tuyên Đức, sự chia rẽ này vẫn tiếp diễn. Cuộc đối thoại giữa vua Tuyên Đức và các quan đại thần cho thấy rõ những ý kiến trái chiều về việc nên tiếp tục hay rút quân khỏi Giao Chỉ. Trong khi một số quan lại chủ trương tiếp tục chiến tranh, thì những người khác, như Dương Sĩ Kỳ và Dương Vinh, lại đề nghị rút quân, lấy lý do tốn kém tiền của và sinh mạng mà không mang lại lợi ích thiết thực.
Sự bất đồng này phản ánh sự mâu thuẫn trong chiến lược của nhà Minh đối với Giao Chỉ, đồng thời cũng cho thấy sự suy yếu về nội bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho nghĩa quân Lam Sơn.
Khó khăn quân sự của nhà Minh
Bức thư cũng chỉ ra những khó khăn quân sự mà quân Minh đang gặp phải. Câu hỏi “Dẫu có viện binh đến 10 vạn, có dám qua cửa ải không?” không chỉ là lời đe dọa, mà còn là sự nhận định chính xác về khả năng tiếp viện của nhà Minh. Sử liệu cho thấy, quân Minh đã phải điều động số lượng lớn quân lính từ nhiều nơi đến Giao Chỉ, nhưng vẫn liên tục thất bại.
Thêm vào đó, Lê Lợi còn khéo léo nhắc đến Trương Phụ, một vị tướng tài của nhà Minh, nhưng cũng là người bị triều đình nghi kỵ. Câu hỏi “Để Trương Phụ lãnh ba, bốn mươi vạn quân ra khỏi biên cảnh, triều đình các ông có chịu phóng tâm như thế không?” đánh trúng tâm lý của Vương Thông và triều đình nhà Minh, khiến họ phải dè chừng, lo sợ Trương Phụ tạo phản.
Việc nắm bắt được những khó khăn về quân sự và nội bộ của nhà Minh cho thấy khả năng tình báo xuất sắc của nghĩa quân Lam Sơn. Họ không chỉ biết đánh, mà còn biết vận dụng mưu trí, tận dụng thời cơ để giành chiến thắng.
Kết luận
Bức thư của Lê Lợi gửi Vương Thông không chỉ là một tài liệu lịch sử quý giá, mà còn là minh chứng cho tài năng quân sự và chính trị của nghĩa quân Lam Sơn. Sự am hiểu sâu sắc về tình hình địch, kết hợp với lòng dân ủng hộ, đã giúp nghĩa quân Lam Sơn chiến thắng kẻ thù hùng mạnh, giành lại độc lập cho dân tộc. Bài học về “tri bỉ, tri kỷ” vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc nắm bắt thông tin, phân tích tình hình để đưa ra những quyết định đúng đắn trong mọi lĩnh vực.
