Câu chuyện về người Khiết Đan, một dân tộc hùng mạnh từng thống trị một phần rộng lớn lãnh thổ Trung Hoa, bắt đầu được hé lộ vào một ngày hè năm 1922. Tại huyện Batingue, vùng Nội Mông xa xôi, nhà truyền giáo người Bỉ – Kervan, tình cờ phát hiện một ngôi mộ cổ bị cướp phá. Bên trong là tấm bia đá khắc đầy những ký tự kỳ lạ, mà người dân địa phương gọi là “thiên thư” – sách trời. Liệu đây có phải là chìa khóa mở ra bí mật về chữ viết đã thất truyền của người Khiết Đan?
Thiên Thư Và Những Manh Mối Đầu Tiên
Sau khi nghiên cứu, các chuyên gia lịch sử nhận định ngôi mộ thuộc về một người Khiết Đan, có niên đại khoảng thế kỷ 10. Những ký tự bí ẩn trên tấm bia đá rất có thể là chữ viết của dân tộc này, từng được sáng tạo và sử dụng rộng rãi trong thời kỳ vương triều Liêu (907-1125) do họ lập nên.
Phát hiện này đã khơi dậy làn sóng tìm kiếm và khai quật các di tích lịch sử liên quan đến người Khiết Đan. Năm 1986, tại thành phố Thông Liêu, Nội Mông, một ngôi mộ hợp táng hoành tráng được phát lộ, cho thấy sự giàu có và nền văn hóa rực rỡ của dân tộc này.
Tượng một chiến binh Khiết Đan, minh chứng cho tinh thần thượng võ của dân tộc này.
Vương Triều Đại Liêu – Cường Quốc Bên Bờ Bắc Trung Hoa
Người Khiết Đan, với tên gọi mang ý nghĩa “thép gió” – biểu tượng cho sự kiên cường và bất khuất, đã ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử Trung Hoa. Từ một bộ tộc du mục sinh sống tại vùng Đông Bắc Trung Quốc, họ dần lớn mạnh và thống nhất dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh kiệt xuất Gia Luật A Bảo Cơ.
Năm 916, A Bảo Cơ xưng đế, lập nên nước Khiết Đan, đến năm 947 đổi quốc hiệu là Đại Liêu. Đại Liêu nhanh chóng mở rộng lãnh thổ, kiểm soát một vùng rộng lớn từ hồ Baikal đến tận phía Bắc sông Hoàng Hà, trở thành một thế lực đáng gờm đối với các triều đại Trung Nguyên.
Thời kỳ hoàng kim của Đại Liêu kéo dài hơn 200 năm, đánh dấu bằng những thành tựu rực rỡ về văn hóa, nghệ thuật và kiến trúc. Chùa Liêu, Tháp Liêu với lối kiến trúc độc đáo, là minh chứng cho sự sáng tạo và trình độ kỹ thuật tiên tiến của người Khiết Đan. Đặc biệt, Tháp Thích Ca tại huyện Ứng, tỉnh Sơn Tây, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ, là công trình kiến trúc gỗ cổ nhất và cao nhất thế giới, vẫn sừng sững hiên ngang qua hàng nghìn năm lịch sử.
Diễn viên trong vai Gia Luật Hồng Cơ – vị hoàng đế tài ba của Khiết Đan.
Không chỉ là một dân tộc hiếu chiến, người Khiết Đan còn tỏ ra rất cởi mở trong việc tiếp thu tinh hoa văn hóa từ các dân tộc khác, đặc biệt là người Hán. Họ trọng dụng nhân tài, khuyến khích giao lưu buôn bán và tiếp thu kỹ thuật sản xuất tiên tiến, tạo nên một xã hội đa dạng và phồn vinh.
Buồn Thảm Hoàng Hôn Của Một Vương Triều
Sau hơn một thế kỷ rưỡi đối đầu căng thẳng với triều Bắc Tống, Đại Liêu suy yếu dần và sụp đổ dưới sự tấn công của một thế lực mới nổi từ phương Bắc – người Nữ Chân. Năm 1125, thủ lĩnh người Nữ Chân – Hoàn Nhan A Cốt Đả, tiêu diệt Đại Liêu, lập nên triều Kim.
Một bộ phận người Khiết Đan chạy về phía Tây, lập nên triều Tây Liêu tại vùng Trung Á, nhưng cũng không tồn tại được lâu. Tại Trung Quốc, người Nữ Chân tiến hành chính sách đồng hóa, xóa bỏ văn hóa và chữ viết Khiết Đan, khiến dân tộc này dần mai một trong dòng chảy lịch sử.
Hành Trình Tìm Lại Cội Nguồn Của Người Dawr
Mặc dù đã biến mất khỏi vũ đài lịch sử, nhưng dấu ấn của người Khiết Đan vẫn còn được lưu giữ trong ký ức của một số dân tộc ít người tại Trung Quốc. Người Dawr, sinh sống tại khu vực giáp ranh giữa Nội Mông, Hắc Long Giang và Nga, được cho là hậu duệ trực hệ của người Khiết Đan.
Những nghi thức, tập tục, trang phục truyền thống và cả ngôn ngữ của người Dawr đều có nhiều nét tương đồng với những ghi chép về người Khiết Đan trong sử sách. Nghiên cứu ADN gần đây cũng đã xác nhận mối liên hệ di truyền gần gũi giữa hai dân tộc này.
Câu chuyện về người Khiết Đan là một minh chứng cho quy luật hưng thịnh – suy vong trong lịch sử. Từ một bộ tộc du mục nhỏ bé, họ vươn lên thành một đế chế hùng mạnh, tạo dựng một nền văn minh rực rỡ, để rồi sau đó chìm vào quên lãng. Tuy nhiên, nhờ những nỗ lực nghiên cứu không ngừng nghỉ của các nhà khoa học, bức màn bí ẩn về người Khiết Đan đang dần được hé mở, trả lại cho lịch sử một mảnh ghép quan trọng.
