Câu chuyện về cặp ấn kiếm được trao trong lễ thoái vị của vua Bảo Đại ngày 30/8/1945 luôn là một đề tài thu hút sự quan tâm của giới sử học và công chúng. Vượt ra khỏi giá trị vật chất của vàng ngọc, ấn kiếm còn mang ý nghĩa biểu trưng cho quyền lực tối cao của triều đại phong kiến, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trọng đại của dân tộc. Tuy nhiên, hành trình của cặp ấn kiếm này sau buổi lễ vẫn còn ẩn chứa nhiều bí ẩn, gây nên những tranh luận chưa ngã ngũ.
Nội dung
Bài viết này sẽ phân tích các tư liệu lịch sử, hồi ký của những nhân vật chủ chốt, cùng những nghiên cứu gần đây để làm sáng tỏ bức màn bí ẩn về cặp ấn kiếm, đồng thời làm rõ bối cảnh lịch sử xoay quanh sự kiện trọng đại này.
Ấn Kiếm trên Lễ Đài Thoái Vị: Những Góc Nhìn Khác Nhau
Việc trưng bày bức ảnh “Ấn kiếm của vua Bảo Đại bàn giao lại cho chính quyền Cách mạng trong buổi lễ thoái vị 30/8/1945” tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đã khơi mào cho những tranh luận về tính xác thực của nó. Bức ảnh cho thấy nhóm quân nhân mang trang phục, vũ khí không thuộc quân đội triều Nguyễn, đứng trước khán đài Quảng trường Ba Đình, gợi mở khả năng đây là hình ảnh từ một sự kiện khác.
Ảnh được cho là ấn kiếm của vua Bảo Đại bàn giao trong lễ thoái vị, nhưng thực chất là tại lễ trao trả ấn kiếm cho Quốc trưởng Bảo Đại ở Hà Nội, 8/3/1952. Nguồn: Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam.
Phân tích kỹ hơn, sự kiện này có thể là lễ trao trả ấn kiếm cho Bảo Đại (khiếm diện), với tư cách Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam, diễn ra tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội ngày 8/3/1952. Ấn kiếm được cho là do quân Pháp tìm thấy khi xây dựng đồn bốt ở Nghĩa Đô.
Ngự lâm quân nâng ấn và kiếm tại Lễ trao lại ấn và kiếm cho Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam Bảo Đại (khiếm diện) tại Hà Nội ngày 8/3/1952. Ảnh: Lưu trữ quốc gia Pháp.
Câu chuyện về ấn kiếm sau đó được Mộng Điệp, thứ phi của Bảo Đại, kể lại cho nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân. Bà cho biết đã đích thân lau chùi, hàn lại thanh kiếm bị gãy và cân ấn vàng nặng 12,9kg. Sau đó, Bảo Đại đã gửi ấn kiếm cho Nam Phương Hoàng hậu và Bảo Long tại Pháp.
Số Phận Ấn Kiếm và Những Bí Ẩn Lịch Sử
Số phận ấn kiếm sau khi đến Pháp càng thêm ly kỳ. Bảo Đại từng muốn mượn ấn để làm vi-nhét cho hồi ký nhưng Bảo Long không đồng ý. Sau đó, ông đã kiện Bảo Long để đòi lại ấn kiếm, và tòa xử Bảo Đại được giữ ấn, Bảo Long giữ kiếm.
Bảo Đại bên ấn “Hoàng Đế Chi Bảo”, Paris, Pháp
So sánh danh mục ấn triều Nguyễn của Paul Boudet và Bảo tàng Lịch sử Việt Nam cho thấy sự thiếu hụt một ấn. Việc không có ấn kiếm nào được trưng bày như vật chứng của lễ thoái vị cho thấy khả năng thất lạc. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu ấn kiếm được Pháp trao trả có phải là ấn kiếm trong lễ thoái vị?
Hồi Ức của Những Người Trong Cuộc
Hồi ký của Bảo Đại, Phạm Khắc Hòe, Trần Huy Liệu và Huy Cận cung cấp những chi tiết quan trọng về ấn kiếm. Phạm Khắc Hòe và Huy Cận đều mô tả ấn nặng gần 10kg, trùng khớp với trọng lượng của “Hoàng Đế Chi Bảo”. Huy Cận còn miêu tả lưỡi kiếm bị rỉ, giải thích lý do tại sao kiếm bị gãy sau này.
Ngày 30/8/1945 tại Huế, Hoàng đế Bảo Đại (đội khăn xếp) thoái vị trước đại diện Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gồm Bộ trưởng Tuyên truyền Trần Huy Liệu (Người tiếp nhận kiếm) và Bộ trưởng không bộ Cù Huy Cận (đứng bên cạnh). Người đứng trước micro là Chủ nhiệm Tổng bộ Việt Minh Nguyễn Lương Bằng. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên – Huế.
Tuy nhiên, lời kể của Nguyễn Hữu Đang về lưỡi kiếm bằng vàng trong Lễ Độc lập lại mâu thuẫn với mô tả của Huy Cận. Sự khác biệt này có thể xuất phát từ quyết định chính trị, nhằm tạo nên hình ảnh mạnh mẽ của cách mạng.
Kết Luận: Bài Học Lịch Sử và Giá Trị Di Sản
Dựa trên các phân tích, có nhiều bằng chứng cho thấy ấn “Hoàng Đế Chi Bảo” và thanh kiếm được Pháp trao trả chính là ấn kiếm trong lễ thoái vị của vua Bảo Đại. Câu chuyện về ấn kiếm không chỉ là một bí ẩn lịch sử, mà còn là bài học về việc bảo tồn và gìn giữ di sản văn hóa dân tộc. Việc “Châu về Hợp Phố” – đưa hai quốc bảo này trở về Việt Nam – vẫn là một mong mỏi của nhiều người, thể hiện sự trân trọng quá khứ và khát vọng gìn giữ những giá trị lịch sử của dân tộc.
Tài liệu tham khảo:
- Bảo Đại. (1990). Con Rồng Việt Nam. Nguyễn Phước tộc xuất bản. (Dịch từ Le dragon d’Annam, Plon, 1980).
- Phạm Khắc Hòe. (1987). Từ triều đình Huế đến chiến khu Việt Bắc. Nhà xuất bản Thuận Hóa.
- Trần Huy Liệu. (1991). Hồi ký Trần Huy Liệu. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội.
- Huy Cận. (2005). Hồi ký Song Đôi. Nhà xuất bản Hội nhà văn.
- Nguyễn Hữu Đang. (1996). Ấn kiếm vương quyền nhà Nguyễn trên lễ đài ngày Độc lập. Xưa Và Nay số 31.
