Bài viết này phân tích tư duy chiến lược của Lý Quang Diệu, nhà lãnh đạo kiến quốc của Singapore, và ảnh hưởng sâu sắc của ông lên chính sách đối ngoại của quốc đảo này. Thay vì chỉ đơn thuần ghi lại lịch sử ngoại giao, bài viết đi sâu vào thế giới quan của Lý Quang Diệu, coi đó như lăng kính then chốt để hiểu được đường lối đối ngoại của Singapore từ thời Chiến tranh Lạnh đến nay.
Từ “Thuyết Anh Hùng” đến Thực Tiễn Ngoại Giao
Mặc dù “Thuyết Anh hùng tạo lịch sử” có thể đã lỗi thời, không thể phủ nhận vai trò cá nhân của một số nhà lãnh đạo trong việc định hình vận mệnh quốc gia. Lý Quang Diệu, với tư cách là kiến trúc sư trưởng của chính sách đối ngoại Singapore, là một minh chứng rõ ràng. S. Rajaratnam, Ngoại trưởng đầu tiên của Singapore, khẳng định chính sách đối ngoại của đảo quốc sư tử được hình thành chủ yếu bởi Lý Quang Diệu và Goh Keng Swee. Ảnh hưởng của Lý Quang Diệu không chỉ đến từ cá tính mạnh mẽ mà còn từ sự hiện diện lâu dài của ông trong chính trường Singapore, ngay cả sau khi rời ghế Thủ tướng.
Lý Quang Diệu
Các nhà lãnh đạo thế hệ sau, như Goh Chok Tong, đều chịu ảnh hưởng sâu sắc từ những “buổi tư vấn” với Lý Quang Diệu, thường diễn ra trong các bữa ăn trưa. Những buổi trao đổi này không chỉ đơn thuần là truyền đạt kinh nghiệm, mà còn là cách nhìn nhận, phân tích và đánh giá tình hình quốc tế.
Lý Quang Diệu: Nhà Hiện Thực Uyển Chuyển
Để phân tích chính sách đối ngoại, các học giả thường sử dụng ba cấp độ: cá nhân nhà lãnh đạo, hệ thống chính trị nội bộ và bối cảnh quốc tế. Bài viết này tập trung vào Lý Quang Diệu, “tác nhân” chính định hình chính sách đối ngoại Singapore. Nhận thức sâu sắc về lịch sử và địa chính trị của Lý Quang Diệu đã giúp ông lèo lái Singapore vượt qua những biến động của Chiến tranh Lạnh và thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.
Lý Quang Diệu tự nhận mình là người thực dụng, không phải nhà tư tưởng. Ông không bị ràng buộc bởi bất kỳ học thuyết nào, mà luôn đặt câu hỏi “việc này phải làm ra sao?”. Tuy nhiên, tư duy của ông lại mang nhiều nét tương đồng với chủ nghĩa hiện thực, đặc biệt là mối quan tâm hàng đầu đến sự sinh tồn của Singapore trong một thế giới đầy biến động. Ông luôn tìm cách nắm bắt cơ hội và tránh nguy hiểm, đòi hỏi khả năng dự đoán xu hướng và định vị Singapore một cách khôn ngoan trong mối quan hệ với các cường quốc.
Di Sản Tư Tưởng và Tầm Nhìn Về Tương Lai
Lo ngại thế hệ trẻ không còn coi trọng kinh nghiệm của mình, Lý Quang Diệu đã cố gắng kết nối với họ thông qua các cuốn sách như Những chân lý vững chắc để Singapore tiếp bước và Nhãn quan về thế giới của một con người. Những tác phẩm này thể hiện tầm nhìn chiến lược của ông về các vấn đề toàn cầu, từ kinh tế quốc tế đến biến đổi khí hậu.
Ngay từ trước khi Singapore độc lập, Lý Quang Diệu đã hình thành nhãn quan chiến lược sắc bén, được tôi luyện qua những trải nghiệm thời chiến và quan sát diễn biến hậu chiến. Ông nhìn thấy rõ sự chuyển dịch cán cân quyền lực từ Tây Âu sang châu Á, dự đoán sự trỗi dậy của Trung Quốc và Ấn Độ trong thế kỷ 21. Ông cũng nhận thức được những hạn chế của các tổ chức đa phương và luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì quan hệ cân bằng với các cường quốc.
Kết Luận: Tính Linh Hoạt và Nhất Quán trong Tư Duy Chiến Lược
Lý Quang Diệu là một nhà lãnh đạo thực dụng, linh hoạt trong ứng phó với tình hình quốc tế, nhưng vẫn nhất quán với những nguyên tắc cơ bản. Ông hiểu rõ mối liên hệ giữa kinh tế và chính trị, tầm quan trọng của công nghệ và những thách thức an ninh phi truyền thống. Di sản tư tưởng của ông tiếp tục định hình chính sách đối ngoại của Singapore, giúp quốc đảo này vững vàng trước những biến động của thế giới.
Tài liệu tham khảo:
- Ang Cheng Guan, “Singapore and the World View of Lee Kuan Yew”, The Diplomat, 04/03/2015.
- Ang Cheng Guan, Lee Kuan Yew’s Strategic Thought (London: Routledge, 2013).
- Lee Kuan Yew, Hard Truths To Keep Singapore Going.
- Lee Kuan Yew, One Man’s View of the World.
