Mùa xuân năm 1930, giữa lòng kinh thành Huế cổ kính, nhà báo Mỹ W. Robert Moore có dịp chứng kiến lễ đón tiếp long trọng mà triều đình Việt Nam dành cho Vua và Hoàng Hậu Thái Lan. Sự kiện ấy gợi cho ông nhớ về những nghi thức tráng lệ từng thấy ở Bắc Kinh trước Cách mạng Tân Hợi. Nhưng kỷ niệm đáng nhớ nhất trong lòng vị khách phương Tây ấy lại là buổi gặp gỡ với một trưởng công chúa triều Nguyễn tại phủ riêng của bà. Trong không gian trang nhã, tiếng đàn tranh réo rắt của vị tiểu thư khuê các cùng hòa quyện với tiếng đàn dây réo rắt, tạo nên một bản hòa tấu cung đình đầy mê hoặc. Vị tiểu thư tài sắc vẹn toàn ấy chính là Mệ Bông, nhân vật chính trong câu chuyện của chúng ta hôm nay – một nhân chứng sống cuối cùng của triều Nguyễn, người đã mang trong mình biết bao câu chuyện thú vị về một thời vàng son đã qua.
Tuổi Thơ Dưới Bóng Cung Vàng
Mệ Bông, tên thật là Nguyễn Thị Cẩm Hà, là con gái của Thượng thư Nguyễn Kế và Công chúa Tốn Tùy (tức Bà Chúa Nhất), trưởng nữ của Cung Tôn Huệ Hoàng đế Dục Đức. Sinh ra trong gia đình hoàng tộc, cuộc sống của Mệ Bông gắn liền với cung vàng điện ngọc, với những khuôn phép, lễ nghi khắt khe.
Mệ Bông năm 1930 (Ảnh đăng trên tạp chí National Geographic)
Tuổi thơ của Mệ là những ngày tháng êm đềm bên cạnh bà ngoại – Chính Cung Thái hoàng Thái hậu (Bà Thánh Cung). Mệ thường vào cung đọc sách, truyện trò hầu hạ bà. Sự thông minh, khéo léo của Mệ khiến bà Thánh Cung vô cùng yêu quý. Chính trong những năm tháng ấy, Mệ Bông được học hỏi, tiếp xúc và am hiểu sâu sắc về văn hóa, lễ nghi cung đình.
Tài Năng Xuất Chúng Và Tâm Hồn Nghệ Sĩ
Không chỉ xinh đẹp, Mệ Bông còn nổi tiếng với tài năng nghệ thuật. Mệ thành thạo đàn tranh và ca Huế, từng khiến vị khách phương Tây W. Robert Moore phải trầm trồ thán phục.
Gia Đình Bà Chúa Nhất và gia nhân (Mệ Bông mặc áo hoa đứng cạnh Bà Chúa)
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, Mệ học đàn, học hát chỉ để giải khuây chứ không theo đuổi con đường nghệ thuật chuyên nghiệp. Niềm say mê lớn nhất của Mệ là được sống trong không gian cung đình, được chăm chút từng chi tiết nhỏ cho các bậc vua chúa.
Mệ Bông còn có một biệt tài khác, đó là vấn khăn vành dây – một loại khăn đặc trưng của phụ nữ Huế xưa. Khăn vành dây là biểu tượng cho sự cao quý, đài các của phụ nữ hoàng tộc. Mệ từng là người vấn khăn cho Hoàng hậu Nam Phương mỗi khi bà cần mặc triều phục.
Mỹ Lương công chúa năm 1930 (Ảnh đăng trên tạp chí National Geographic)
Bên cạnh đó, Mệ Bông còn được biết đến với tài nấu nướng. Các món ăn Huế do Mệ chế biến được nhiều vị vua Nguyễn yêu thích. Từ vua Thành Thái, Khải Định đến Bảo Đại đều từng tấm tắc khen ngợi tài nấu nướng của Mệ.
Cuộc Đời Gắn Liền Với Những Biến Động Lịch Sử
Cuộc đời Mệ Bông là dòng chảy lặng lẽ nhưng cũng đầy biến động. Năm 1945, triều Nguyễn sụp đổ, Mệ Bông cũng như bao người con khác của đất nước phải đối mặt với những đổi thay to lớn của lịch sử. Dẫu cuộc sống nhiều khó khăn, Mệ vẫn giữ gìn nếp sống thanh lịch, tao nhã của người Huế xưa.
Năm 1954, con gái của Mệ Bông trốn ra Bắc. Mãi đến hai năm sau, Mệ mới nhận được thư con từ Hà Nội. Niềm vui sum họp chưa trọn vẹn thì năm 1975, con gái Mệ Bông lại âm thầm vào Sài Gòn tìm mẹ. Gặp lại con sau bao năm xa cách, Mệ Bông quyết định xuống tóc đi tu để tạ ơn trời phật.
Khép Lại Một Chương Cuộc Đời
Mệ Bông – Nguyễn Thị Cẩm Hà – người con gái tài sắc vẹn toàn của đất Huế, người chứng kiến sự thăng trầm của triều Nguyễn, đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 19 tháng 9 năm 2001, khép lại một cuộc đời đầy biến động. Cuộc đời Mệ như một cuốn phim quay chậm, ghi lại những hình ảnh cuối cùng về một thời vàng son của triều Nguyễn.
Dù đã ra đi, nhưng những câu chuyện về Mệ Bông, về tài năng, về cuộc đời và về những biến động lịch sử mà Mệ chứng kiến vẫn còn được lưu truyền mãi mãi.
