Từ tháng 5 đến tháng 10 năm 1972, Chiến dịch Linebacker – cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ 2 do Mỹ tiến hành, đã trút xuống mảnh đất này những trận mưa bom kinh hoàng nhất lịch sử. Mục tiêu của Mỹ là làm kiệt quệ miền Bắc, ngăn chặn sự chi viện cho miền Nam. Tuy nhiên, ẩn sau những đau thương, mất mát, người dân nơi đây vẫn kiên cường, bất khuất, và dường như đã học được cách “sống chung với bom đạn”. Phóng sự ảnh “In an enemy country: North Vietnam has learned to live with the bombs” của nhiếp ảnh gia người Pháp Marc Riboud trên tạp chí LIFE số ra ngày 6/10/1972 đã ghi lại những khoảnh khắc bình dị ấy, cho thấy một góc nhìn khác về cuộc sống của người dân miền Bắc Việt Nam giữa bom rơi lửa đạn.
Nụ Cười Bên Hiên Của Sụp Đổ
Trong chuyến thăm 3 tuần tới miền Bắc Việt Nam, Marc Riboud đã có cơ hội chứng kiến một nghịch lý: sự thanh bình, tĩnh lặng tồn tại giữa hiện thực tàn khốc của chiến tranh. Trên những con đường Hà Nội, những gánh hàng rong vẫn đều đặn len lỏi, quán xá vẫn tấp nập khách ra vào.
Dù bom đạn có thể cướp đi mái nhà, cướp đi người thân, nhưng không thể cướp đi nụ cười của người con gái Hà Nội. Bức ảnh cho thấy gu thẩm mỹ ngày càng rõ nét của người dân miền Bắc, với nhiều màu sắc và phong cách hơn so với trước.
Ở vùng quê, người nông dân vẫn cần mẫn ra đồng, sửa chữa đê điều, bất chấp nguy hiểm rình rập. Những nụ cười vẫn nở trên môi, những câu chuyện đời thường vẫn được sẻ chia, như thể bom đạn chỉ là cơn mưa rào bất chợt, đến rồi lại đi.
Hình ảnh người phụ nữ đội nón lá, lội bùn sửa đê ở Hải Hậu, là minh chứng cho tinh thần lao động cần cù, bất khuất của người dân Việt Nam. Công việc tu sửa đê điều vẫn được thực hiện đều đặn bất chấp chiến tranh.
“Mọi người đã quen làm tất cả những việc này”
Trong các quán cà phê, câu chuyện về cuộc chiến tranh trường kỳ vẫn là chủ đề nóng hổi. Người dân vẫn giữ vững tinh thần lạc quan, tin tưởng vào chiến thắng. Bức ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn được treo trang trọng trong các cửa hiệu, như một lời nhắc nhở về lý tưởng chiến đấu, về độc lập tự do.
Hình ảnh một quán cà phê ở Hà Nội, nơi người dân tụ tập trò chuyện, cho thấy cuộc sống vẫn tiếp diễn giữa bom đạn. Việc sơ tán trẻ em và đối phó với nhiều đợt báo động mỗi ngày đã trở thành điều quen thuộc.
Sự thích nghi đáng kinh ngạc của người dân miền Bắc Việt Nam khiến CIA phải thay đổi nhận định về khả năng chịu đựng của họ. “Mọi người đã quen làm tất cả những việc này” – lời tuyên bố đầy tự tin của người phát ngôn miền Bắc Việt Nam trước dự đoán về việc Tổng thống Nixon có thể tái đắc cử và tiếp tục chiến tranh, cho thấy một tinh thần bất khuất, kiên cường, không gì lay chuyển nổi.
Vết Sẹo Chiến Tranh Và Những Hy Vọng Về Hồi Sinh
Dấu ấn của chiến tranh in hằn lên khắp mọi nơi, từ những công trình kiến trúc bị bom đạn tàn phá, cho đến lịch trình của bệnh viện, trường học phải thay đổi để thích nghi với tình hình.
Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – nơi từng nhận được sự viện trợ từ người dân Mỹ, phải sắp xếp lịch phẫu thuật dựa theo thời gian không kích. Hình ảnh bác sĩ thăm khám bệnh nhân dưới ánh đèn dầu leo lắt trong căn phòng tối om, cho thấy sự thiếu thốn, khó khăn mà ngành y tế Việt Nam phải đối mặt.
Tuy nhiên, giữa những đau thương, mất mát, hy vọng về một tương lai hòa bình vẫn le lói. Sự kiên cường của người dân miền Bắc, nụ cười của những đứa trẻ, và cả những hành động nhân đạo giữa cuộc chiến, đã gửi gắm thông điệp mạnh mẽ về khát vọng hòa bình, về một dân tộc không bao giờ chịu khuất phục trước bom đạn.
