Câu hỏi về quê hương của Ngô Quyền, vị vua đã lãnh đạo nhân dân Đại Cồ Việt giành thắng lợi vẻ vang trong trận Bạch Đằng năm 938, vẫn là một đề tài gây nhiều tranh cãi trong giới sử học. Ba nguồn sử liệu chính cùng nhiều nghiên cứu khác nhau đã dẫn đến những giả thuyết khác biệt về nguồn gốc của vị anh hùng dân tộc này. Bài viết này sẽ phân tích các nguồn tư liệu và luận điểm khác nhau, đồng thời đưa ra một giả thuyết mới về quê hương của Ngô Quyền.
Nội dung bài viết
Đường Lâm – Một Địa Danh, Nhiều Giả Thuyết
Đại Việt Sử ký Toàn thư, bộ chính sử biên soạn năm 1479, ghi chép Ngô Quyền là người Đường Lâm, cha là Ngô Mân làm Châu mục bản châu. Tuy nhiên, địa danh Đường Lâm lại mở ra nhiều giả thuyết khác nhau.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng Đường Lâm chính là làng cổ Đường Lâm thuộc Hà Nội ngày nay, dựa vào tấm bia “Phụng tự bi” ở đền thờ Ngô Quyền tại đây. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây đã chỉ ra tấm bia này được dựng vào đầu thời Nguyễn, không phải thời Trần như nhận định trước đó, làm giảm giá trị của giả thuyết này.
duong_yien_quan_cua__luu_hoang_thao_500.jpg
Một giả thuyết khác cho rằng Đường Lâm chính là huyện Đường Lâm thuộc châu Phúc Lộc, nay thuộc vùng Hà Tĩnh. Giả thuyết này dựa trên phân tích địa lý lịch sử và các hoạt động quân sự của Ngô Quyền, cho rằng ông xuất thân từ vùng này mới phù hợp với việc dấy binh từ Hoan Châu ra Bắc.
Ái Châu và Dấu Vết Của Ngô Chân Lưu
An Nam chí lược lại ghi chép Ngô Quyền là người Ái Châu (Thanh Hóa). Thông tin này cùng với việc Thuyền Uyển Tập Anh, một cuốn sách về lịch sử Phật giáo Việt Nam, ghi chép Khuông Việt đại sư Ngô Chân Lưu, hậu duệ của Ngô Quyền, là người Cát Lợi, huyện Thường Lạc đã dẫn đến những hướng nghiên cứu mới.
Một số học giả cho rằng Cát Lợi, quê hương của Ngô Chân Lưu, nằm ở vùng Sóc Sơn, Hà Nội ngày nay, dựa trên các bia ký tại chùa Thụy Hương. Tuy nhiên, việc xác định địa danh cách thời Ngô Chân Lưu đến 6, 7 thế kỷ khiến giả thuyết này cần được xem xét thận trọng.
Cát Lợi – Một Góc Nhìn Khác
Các nghiên cứu khác cho thấy địa danh Cát Lợi từng tồn tại ở vùng Châu Hoan, Châu Ái, dựa trên các sử liệu như Thái Bình Hoàn Vũ ký, Việt Sử lược và Minh sử ký sự bản mạt. Điều này đặt ra giả thuyết rằng Ngô Quyền có thể là người Cát Lợi thuộc vùng Thanh Hóa – Nghệ An, và Ngô Chân Lưu cũng xuất thân từ đây.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Những Dấu Hỏi
Phân tích bối cảnh lịch sử thời Ngô Quyền cũng đặt ra nhiều câu hỏi thú vị. Việc Ngô Quyền chọn Cổ Loa làm kinh đô thay vì Đại La, sự tin tưởng đặc biệt dành cho Phạm Công Lệnh, người xứ Đông, và kế sách thiên tài trong trận Bạch Đằng đều là những điểm cần được làm rõ.
Việc Ngô Xương Ngập chạy về Nam Sách, trong khi con trai là Ngô Chân Lưu lại ở Cát Lợi (Sóc Sơn) cũng là một điểm đáng chú ý. Có giả thuyết cho rằng Ngô Xương Văn đã giúp đỡ Ngô Chân Lưu đến Sóc Sơn lánh nạn.
Giả Thuyết Mới: Ngô Quyền – Người Cát Lợi?
Dựa trên các phân tích trên, bài viết này đưa ra giả thuyết rằng Ngô Quyền là người Cát Lợi, vùng Đông Bắc ngoại thành Hà Nội ngày nay. Giả thuyết này dựa trên sự kết hợp giữa thông tin Ngô Chân Lưu là người Cát Lợi và hậu duệ của Ngô Quyền, cùng với việc phân tích bối cảnh lịch sử và các hoạt động của Ngô Quyền.
Kết Luận
Việc xác định quê hương của Ngô Quyền vẫn còn là một bài toán mở cho các nhà sử học. Tuy nhiên, bằng cách phân tích kỹ lưỡng các nguồn sử liệu và đặt ra những giả thuyết mới, chúng ta có thể từng bước tiến gần hơn đến sự thật lịch sử, đồng thời hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự nghiệp của vị vua đã đặt nền móng cho nền độc lập tự chủ của dân tộc.
