Từ xa xưa, câu hỏi về cội nguồn dân tộc Việt đã là đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều học giả và nhà nghiên cứu. Các danh xưng Bách Việt, Lạc Việt và dân tộc Việt thường được nhắc đến, song việc hiểu rõ nội hàm của chúng lại là một thách thức. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về các khái niệm này, dựa trên những nghiên cứu khảo cổ và nhân chủng học hiện đại, để làm sáng tỏ bức tranh về nguồn gốc dân tộc ta.
Bách Việt: Những Mảnh Ghép Lịch Sử
Danh xưng “Bách Việt” xuất hiện lần đầu trong Lã Thị Xuân Thu, ám chỉ những bộ lạc phân bố rải rác ở phía Nam sông Dương Tử. Âu Đại Nhậm trong Bách Việt tiên hiền chí lại cho rằng Bách Việt là các nhóm người Việt di cư xuống phía Nam sau khi nước Việt của Câu Tiễn bị Sở tiêu diệt. Như vậy, Bách Việt không phải là tổ tiên của người Việt, mà là tên gọi chung cho nhiều tiểu quốc người Việt phân tán, thần phục nước Sở. Quan niệm “Bách Việt” nghĩa là “trăm tộc Việt” là một ngộ nhận cần được đính chính.
Vậy tại sao quan niệm Bách Việt là cội nguồn dân tộc Việt vẫn tồn tại? Có lẽ nguồn gốc của quan niệm này bắt nguồn từ Sử ký của Tư Mã Thiên, với câu chuyện Thiếu Khang di cư xuống phía Nam và lập nước Việt. Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học hiện đại đã bác bỏ giả thuyết này, khẳng định Hạ Vũ, tổ tiên của Thiếu Khang, cũng là hậu duệ của tộc Việt cổ.
Lạc Việt: Tổ Tiên Chung Của Người Đông Á
Lạc Việt, trước đây được hiểu là tộc người sống ở Việt Nam và Nam Trung Hoa. Tuy nhiên, những khám phá khảo cổ học gần đây tại các di chỉ như Lương Chử, Giả Hồ, Ngưỡng Thiều đã hé lộ một bức tranh rộng lớn hơn. Chủ nhân của các nền văn hóa này đều là người Lạc Việt, mang mã di truyền O3 M122. Nghiên cứu nhân chủng học, kết hợp phân tích 70 sọ cổ tìm thấy ở Việt Nam, cho thấy người Lạc Việt thuộc chủng Indonesian, xuất hiện từ 70.000 năm trước. Từ Việt Nam, người Lạc Việt đã di cư và phân bố rộng khắp Đông Á, trở thành tổ tiên của đại đa số dân cư khu vực này. Điều này có nghĩa là người Lạc Việt không chỉ là tổ tiên của người Việt, mà còn là tổ tiên chung của nhiều dân tộc Đông Á khác.
Dân Tộc Việt và Dân Tộc Việt Nam: Sự Phân Định Cần Thiết
Quá trình hình thành dân tộc Việt trải qua hai thời kỳ. Thời kỳ đầu, người Việt cổ mang mã di truyền Australoid. Thời kỳ sau, từ 7.000 năm trước, người Việt cổ hòa huyết với người Mông Cổ phương Bắc, hình thành nên người Việt hiện đại (Mongoloid phương Nam). Người Việt hiện đại di cư xuống phía Nam, mang theo nguồn gen Mongoloid, góp phần hình thành nên các cộng đồng dân cư ở Việt Nam và Đông Nam Á. Đến đầu Công nguyên, hầu hết dân cư Đông Á đều mang mã di truyền Mongoloid phương Nam.
Với những phát hiện mới này, việc gọi người Việt Nam là “dân tộc Việt” không còn phù hợp. Cần phân biệt rõ “dân tộc Việt” (Viet race, Viet nation) với “dân tộc Việt Nam” (Vietnamese nation). Người Việt Nam được định nghĩa là người Lạc Việt sống trên đất Việt Nam. Cũng cần làm rõ thuật ngữ “người Kinh”. Người Kinh là một sắc tộc (ethnicity) trong cộng đồng dân tộc Việt Nam, bên cạnh các sắc tộc khác như Tày, Thái, Mường, Khmer… Việc đồng nhất “người Kinh” với “người Việt” là một sai lầm cần được khắc phục.
Kết Luận: Hành Trình Tìm Về Cội Nguồn
Việc tìm hiểu về nguồn gốc dân tộc là một hành trình dài và đầy thách thức. Những nghiên cứu khoa học không ngừng bổ sung và làm mới hiểu biết của chúng ta về quá khứ. Qua việc phân tích các khái niệm Bách Việt, Lạc Việt và dân tộc Việt, chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về cội nguồn và quá trình hình thành dân tộc Việt Nam. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng ý thức tự hào dân tộc và hướng tới tương lai.
