Bài viết này đi sâu vào hành trình của đại thi hào Nguyễn Du trên quê hương Khuất Nguyên, nơi ông đã để lại những vần thơ đầy cảm xúc về vị thi nhân tài hoa bạc mệnh. Qua đó, ta thấy được sự đồng cảm sâu sắc của Nguyễn Du với lý tưởng trung quân và nỗi niềm u uất của những tâm hồn tri kỷ vượt thời gian.
Nỗi Niềm Đồng Cảm Trên Dòng Sông Tương
Nguyễn Du đã nhiều lần đi qua nước Sở, quê hương của Khuất Nguyên, trên dòng sông Tương lịch sử. Trong những chuyến đi ấy, ông đã có dịp dừng chân tại Tương Đàm, nơi lưu giữ nhiều dấu ấn về cuộc đời và sự nghiệp của Khuất Nguyên.
Tranh vẽ Nguyễn Du
Bài thơ “Đến Tương Đàm viếng Tam Lư Đại Phu” ra đời trong khung cảnh thu muộn, khi Nguyễn Du trên đường đi sứ sang Trung Quốc năm 1813. “Chỉ thấy gió thu thổi lá rụng trên sông Nguyên Tương”, câu thơ như vẽ nên một không gian trầm mặc, u buồn, gợi nhớ về một thời đại đầy biến động và những phận người tài hoa nhưng bạc mệnh.
Nguyễn Du không chỉ viếng mộ Khuất Nguyên mà còn tưởng nhớ đến hai vị Tam Lư Đại Phu khác là Cảnh Sai và Chiêu Quân, những người con nước Sở cũng mang trong mình lý tưởng cao đẹp nhưng không gặp thời. Ông xót xa cho những bậc hiền tài bị chìm khuất giữa dòng đời: “Cá rồng sông đó xương tàn mất/ Đỗ nhược bên bờ cỏ vẫn thơm.”
Tiếng Lòng Của Những Tâm Hồn Tri Kỷ
Nguyễn Du và Khuất Nguyên, hai nhà thơ sống cách nhau gần hai nghìn năm, thuộc hai dân tộc khác nhau, nhưng lại tìm thấy ở nhau sự đồng cảm sâu sắc. Cả hai đều là những người tài hoa, có lý tưởng cao đẹp và luôn đau đáu nỗi niềm với dân tộc.
Nếu Khuất Nguyên đau đớn chứng kiến cảnh nước Sở suy vong, vua quan昏庸 vô năng, thì Nguyễn Du cũng mang trong mình nỗi đau của một kẻ sĩ mất nước, phiêu bạt tha phương. Sự đồng cảm ấy được thể hiện rõ nét qua các sáng tác của Nguyễn Du khi ông “hóa thân” vào tâm trạng của Khuất Nguyên: bài “Tương Âm dạ” với nỗi niềm thương cảm cho người xưa bị lưu đày, hay bài “Phản Chiêu hồn” là lời khuyên người bạn tri kỷ đừng trở về cõi trần đầy oan khuất.
Bác Bỏ Lời Chê, Khẳng Định Giá Trị Trung Quân
Nguyễn Du đã thể hiện rõ sự không đồng tình với quan điểm của Giả Nghị – người cho rằng Khuất Nguyên không nên quá đau buồn vì nước Sở. Trong bài thơ “Bác Giả Nghị”, ông khẳng định lòng trung quân của Khuất Nguyên là đáng quý, không thể đem ra đong đếm: “Liệt nữ tòng lai bất nhị phu/ Hà đắc thê thê tướng cửu châu”.
Ông cũng phản bác lại quan điểm của Tống Ngọc trong bài “Phản Chiêu hồn”. Thay vì khuyên nhủ linh hồn Khuất Nguyên trở về, Nguyễn Du lại cho rằng cõi trần thế đã không còn chỗ cho những tâm hồn trong sạch. Lời thơ như một tiếng thở dài ngao ngán trước sự thật phũ phàng của thời cuộc.
Góc Nhìn Vượt Thời Gian
Qua những vần thơ đầy cảm xúc, Nguyễn Du đã khắc họa thành công hình tượng Khuất Nguyên – một biểu tượng của lòng trung quân, của tâm hồn yêu nước thiết tha. Đồng thời, ông cũng gián tiếp bày tỏ nỗi niềm của chính mình – một người mang nặng tâm sự thời thế, luôn trăn trở với vận mệnh đất nước.
Hành trình của Nguyễn Du trên quê hương Khuất Nguyên không chỉ là hành trình về địa lý mà còn là hành trình tìm kiếm ý nghĩa của sự trung quân, của lý tưởng sống trong một thời đại đầy biến động. Những dòng thơ ông để lại là minh chứng cho tâm hồn nhạy cảm, luôn hướng về cội nguồn dân tộc của một đại thi hào.
