Nguyễn Du, danh nhân văn hóa thế giới, được biết đến nhiều nhất với kiệt tác “Truyện Kiều”. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, trước khi sáng tác “Truyện Kiều”, Nguyễn Du đã là một nhà thơ chữ Hán tài năng với bút hiệu Thanh Hiên, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ thi hào Lý Bạch, một trong những đỉnh cao của thơ ca Trung Hoa.
Lý Bạch – “Người Đầy Rượu” và Hành Trình Giang Hồ
Lý Bạch (701-762), tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên Cư Sĩ, là một trong những thi hào kiệt xuất nhất của thơ Đường nói riêng và văn học Trung Hoa nói chung. Cuộc đời Lý Bạch là một chuỗi dài những chuyến du ngoạn khắp Trung Hoa, kết giao bằng hữu và sáng tác thơ ca.
Tranh vẽ Lý Bạch – Nguồn: nghiencuulichsu.com
Ông nổi tiếng với phong cách phóng khoáng, tự do, ngạo nghễ của một “thi tiên”. Thơ Lý Bạch thường mang đậm cảm hứng lãng mạn, bay bổng, phóng túng, thể hiện một tâm hồn yêu thiên nhiên, tha thiết với cuộc đời và khát khao tự do. Hình ảnh Lý Bạch áo trắng, tay cầm bầu rượu, ngâm thơ dưới trăng đã trở thành một biểu tượng đẹp về thi ca và sự tự do trong tâm hồn.
Nguyễn Du – “Người Kế Thừa” Lý Bạch Trên Văn Đàn
Nguyễn Du (1765-1820), tự Tố Như, hiệu Thanh Hiên, sinh ra trong một gia đình danh gia vọng tộc. Cuộc đời Nguyễn Du trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, chứng kiến sự sụp đổ của triều đại Tây Sơn và sự lên ngôi của nhà Nguyễn. Chính những biến động lịch sử và những chuyến đi thực tế đã hun đúc nên tâm hồn nhạy cảm, giàu lòng trắc ẩn và một phong cách thơ ca độc đáo của Nguyễn Du.
Từ nhỏ, Nguyễn Du đã được học chữ Hán và say mê thơ ca. Ông đặc biệt ngưỡng mộ Lý Bạch, xem Lý Bạch là bậc thầy về thi ca. Bút hiệu Thanh Hiên của Nguyễn Du cũng chính là sự kết hợp từ hiệu Thanh Liên của Lý Bạch và chữ Hiên, một chữ thường dùng trong dòng họ Nguyễn. Điều này cho thấy sự ảnh hưởng sâu sắc của Lý Bạch đối với Nguyễn Du ngay từ những ngày đầu sáng tác.
Hành Trình Giang Hồ – Đi Tìm Lý Tưởng và Thăng Hoa Tâm Hồn
Giống như Lý Bạch, Nguyễn Du cũng có một hành trình giang hồ kéo dài ba năm (1787-1790) sau cuộc khởi nghĩa ở Tư Nông. Trên hành trình ấy, Nguyễn Du đã đi qua nhiều vùng đất của Trung Hoa, từ Vân Nam đến Liễu Châu, Quế Lâm, dọc theo sông Tương đến Động Đình Hồ, rồi lên Giang Bắc, Giang Nam, ghé thăm kinh đô Trường An, quê hương của Lý Bạch, rồi theo kênh Đại Vận Hà xuống Tây Hồ ở Hàng Châu.
Hành trình này đã để lại dấu ấn sâu đậm trong thơ chữ Hán của Nguyễn Du, đặc biệt là tập “Thanh Hiên thi tập” và “Bắc hành tạp lục”. Những địa danh, thắng cảnh mà Nguyễn Du đi qua đều được ông ghi lại trong thơ văn, tạo nên một bức tranh phong phú, sống động về đất nước Trung Hoa rộng lớn.
“Tương Tiến Tửu” và “Hành Lạc Từ” – Hai Phong Cách Sống, Hai Quan Niệm Thơ Ca
Bài thơ “Tương Tiến Tửu” của Lý Bạch là lời mời gọi uống rượu say sưa, hưởng lạc để quên đi nỗi sầu nhân thế. Còn “Hành Lạc Từ” của Nguyễn Du cũng thể hiện quan niệm “hành lạc” nhưng mang một sắc thái khác. Nguyễn Du không cổ súy cho lối sống buông thả, chìm đắm trong men rượu mà là sự tận hưởng cuộc sống một cách có ý thức, biết dung hòa giữa vui chơi và lo toan.
Sự khác biệt này bắt nguồn từ quan niệm sống và lý tưởng của hai nhà thơ. Lý Bạch sống trong thời đại thịnh Đường, bản thân ông cũng là người từng được trọng dụng. Còn Nguyễn Du sống trong thời đại loạn lạc, chứng kiến nhiều biến động, thăng trầm. Do đó, thơ ca của Nguyễn Du mang tính hiện thực sâu sắc hơn, phản ánh rõ nét những trăn trở của ông về thân phận con người và thời cuộc.
“Thục Đạo Nan” và “Minh Ninh Giang Chu Hành” – Vẻ Đẹp Hùng Vĩ và Tâm Sự U Hoài
Bài thơ “Thục Đạo Nan” của Lý Bạch miêu tả con đường vào Thục hiểm trở, trùng điệp núi non, thác ghềnh. Còn bài “Minh Ninh Giang Chu Hành” của Nguyễn Du tả cảnh sông nước Minh Ninh hùng vĩ, hiểm trở, ẩn chứa nhiều nguy hiểm. Cả hai bài thơ đều sử dụng bút pháp lãng mạn, phóng đại, so sánh, nhân hóa để tạo nên những hình ảnh thơ ca ấn tượng, thể hiện sự ngưỡng mộ, kính phục trước thiên nhiên hùng vĩ.
Tuy nhiên, ẩn chứa sau vẻ đẹp hùng vĩ ấy là những tâm sự u hoài về thân phận con người trước thời cuộc. Nếu như Lý Bạch lo sợ sự phản bội, lật đổ của con người thì Nguyễn Du lại trăn trở về sự đổi thay của thời cuộc, sự bất ổn định của xã hội. Câu thơ: “Đường Trung Hoa không bằng phẳng mà quanh co, sâu hiểm như lòng người” như lời cảnh tỉnh về những thách thức, nguy hiểm tiềm ẩn trong cuộc sống.
Kết Luận
Sự ảnh hưởng của Lý Bạch đối với Nguyễn Du là rõ nét, thể hiện qua cả nội dung tư tưởng và nghệ thuật thơ ca. Tuy nhiên, Nguyễn Du không sao chép Lý Bạch một cách máy móc mà tiếp thu có chọn lọc, biến nó thành cái riêng của mình. Thơ chữ Hán của Nguyễn Du mang dấu ấn sâu đậm phong cách Lý Bạch, đồng thời thể hiện nét riêng trong tư tưởng và phong cách nghệ thuật của một nhà thơ lớn của dân tộc.
