Cuối thế kỷ XIV, đầu thế kỷ XV, vận nước Đại Việt long đong. Nhà Trần suy yếu, giặc Minh thừa cơ xâm lược, giày xéo non sông. Trước họa ngoại xâm, nhân dân ta kiên cường đứng lên chống giặc. Từ vùng núi non hiểm trở Lam Sơn (Thanh Hóa), Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa, thề sống chết với non sông, giành lại độc lập cho dân tộc. Bên cạnh Lê Lợi, những vị tướng tài ba như Nguyễn Xí đã góp phần không nhỏ vào chiến thắng vẻ vang của nghĩa quân Lam Sơn.
Nội dung bài viết
Đầu Quân Khởi Nghĩa
Nguyễn Xí, sinh năm Đinh Sửu (1397), cùng anh trai là Nguyễn Biện sớm giác ngộ chí hướng cứu nước. Năm Mậu Tuất (1418), hai anh em hăng hái đầu quân khởi nghĩa Lam Sơn. Thời kỳ đầu đầy gian khó, căn cứ Lam Sơn liên tục bị quân Minh vây hãm. Năm 1418, tên phản bội Lê Ái dẫn đường cho giặc Minh tấn công Lam Sơn. Nguyễn Xí cùng các tướng Đinh Lễ, Phạm Văn, Đỗ Bí, Trương Lôi, Lê Đạo đã anh dũng chiến đấu, bảo vệ Lê Lợi rút lui an toàn lên núi Chí Linh, bảo toàn lực lượng cho nghĩa quân.
Những Trận Đánh Định Mệnh
Cuối năm Canh Tý (1420), giặc Minh lại tấn công căn cứ Mường Thôi. Nguyễn Xí cùng Nguyễn Đình Lý, Phạm Vấn, Lê Triện mai phục, đánh tan quân địch tại Bồ Mông, tạo bước ngoặt quan trọng cho nghĩa quân. Năm Nhâm Dần (1422), quân Minh do Mã Kỳ chỉ huy tấn công Quan Du (Quan Hóa, Thanh Hóa). Nghĩa quân bị tổn thất nặng, phải rút về Sách Khôi (Nho Quan, Ninh Bình). Đối mặt với nguy cơ bị tiêu diệt, Lê Lợi chủ trương “Đánh nhanh thì sống, không đánh nhanh thì chết”. Nguyễn Xí cùng các tướng lĩnh đã anh dũng chiến đấu, giết tướng giặc Phùng Quý, tiêu diệt hơn 1000 tên địch, thu giữ nhiều chiến lợi phẩm.
Năm Giáp Thìn (1424), nghĩa quân chuyển hướng chiến lược, xây dựng căn cứ tại Nghệ An. Nguyễn Xí lập công lớn khi hạ đồn Đa Căng, mở đường cho nghĩa quân tiến vào Nghệ An. Tại đây, ông chỉ huy quân ta chiến thắng vang dội ở Bồ Đằng, Trịnh Sơn, Trà Lân. Trong trận Trà Lân, Nguyễn Xí đã mưu trí dùng kế “trúc chẻ tro bay”, tiêu diệt quân địch, phá tan tuyến phòng thủ quan trọng của giặc Minh.
Bắc Tiến Và Chiến Thắng Lịch Sử
Năm Bính Ngọ (1426), nghĩa quân tiến ra Bắc. Nguyễn Xí cùng Đinh Lễ được giao nhiệm vụ đóng quân ở Thanh Đàm (Thanh Trì, Hà Nội) để phối hợp với các cánh quân khác bao vây Đông Quan. Tháng 10 năm 1426, Nguyễn Xí và Đinh Lễ lập chiến công hiển hách khi đánh tan 5 vạn quân Minh ở Tốt Động – Chúc Động.
Năm 1427, trong một trận đánh, Nguyễn Xí và Đinh Lễ bị giặc bắt. Đinh Lễ hy sinh anh dũng, Nguyễn Xí bị giam giữ nhưng đã mưu trí trốn thoát. Ông tiếp tục cầm quân chiến đấu, góp phần vào chiến thắng Xương Giang, buộc quân Minh phải đầu hàng.
Vị Tướng Tài Ba Của Dân Tộc
Nguyễn Xí mất năm Ất Dậu (1465), hưởng thọ 69 tuổi. Cuộc đời ông gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, trải qua 4 triều đại, cống hiến hết mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Nguyễn Xí là một trong những vị tướng tài ba, mưu lược, đã góp phần quan trọng vào chiến thắng vẻ vang của nghĩa quân Lam Sơn, khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam. Tên tuổi và sự nghiệp của ông mãi được lịch sử ghi nhớ.
