Việt Nam, dải đất hình chữ S bên bờ Biển Đông, trải qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, đã đối mặt với vô số cuộc xâm lăng từ phương Bắc. Như một người nông dân cần phải hiểu rõ kẻ trộm thường đột nhập từ ngõ ngách nào để gia cố hàng rào, việc nghiên cứu các hướng xâm lược chính mà kẻ thù đã sử dụng trong quá khứ là điều thiết yếu để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Bài viết này sẽ phân tích các cung đường xâm lược Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử, từ đó rút ra những bài học quý báu cho hiện tại và tương lai.
Bản đồ thể hiện vị trí địa lý của Việt Nam so với Trung Quốc
Trương Phụ, vị tướng nhà Minh, sau khi đánh bại nhà Hồ đã tâu lên vua Minh Thành Tổ về hệ thống dịch trạm chiến lược trải dài từ Quế Lâm đến biên giới Việt Nam. Hệ thống này không chỉ phục vụ việc truyền tin, vận chuyển quân nhu mà còn là con đường mà quân Minh đã sử dụng để xâm lược Đại Việt. Từ Quế Lâm, con đường này chạy qua Liễu Châu, Nam Ninh, rồi tỏa ra nhiều hướng nhắm vào các cửa ải phía Bắc Việt Nam như Cấp Lãnh, Nam Quan, Bình Nhi, Thủy Khẩu và các tỉnh biên giới như Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh.
Các Hướng Xâm Lược Chính
Lịch sử đã chứng kiến quân thù xâm lược Việt Nam từ nhiều hướng khác nhau, có thể phân loại thành các hướng chính sau đây:
1. Hướng Lạng Sơn: Cửa ngõ nhiều biến động
Lạng Sơn, với địa hình hiểm trở, lại là cửa ngõ quan trọng nối liền hai nước, đã trở thành mục tiêu của nhiều cuộc xâm lăng. Từ thời vua Lê Đại Hành chống Tống đến thời nhà Trần chống Nguyên Mông, rồi đến 5 lần nhà Minh và cuộc xâm lược của nhà Thanh dưới thời Càn Long, Lạng Sơn luôn là chiến trường khốc liệt, chứng kiến biết bao máu xương của quân và dân ta. Ải Nam Quan, Chi Lăng, Khâu Ôn… là những địa danh đã đi vào lịch sử như biểu tượng của tinh thần quật cường chống giặc ngoại xâm.
2. Hướng Cao Bằng: Đường vòng hiểm hóc
Cao Bằng, với địa hình núi non hiểm trở, thường được sử dụng như đường vòng để tạo thế gọng kìm hoặc đánh úp. Quách Quì, khi tấn công Đại Việt thời Lý, đã phái quân đánh chiếm Quảng Nguyên (Cao Bằng) để đề phòng quân ta đánh vào sườn. Tương tự, trong cuộc xâm lược của nhà Thanh, Sầm Nghi Đống đã xuất quân từ Điền Châu, tiến vào Cao Bằng, rồi phối hợp với cánh quân chính ở Lạng Sơn.
3. Hướng Hà Giang và Lào Cai: Từ Vân Nam tràn xuống
Từ Vân Nam, Trung Quốc có thể tiến vào Việt Nam theo hai hướng chính là Hà Giang và Lào Cai. Hướng Hà Giang, với địa hình đồi núi trùng điệp, là con đường mà Ô Đại Kinh đã sử dụng trong cuộc xâm lược năm 1788. Còn Lào Cai, nằm bên bờ sông Hồng, là nơi quân Nguyên Mông và nhà Minh đã nhiều lần sử dụng để tiến vào Thăng Long. Mộc Thạnh, một tướng lĩnh nhà Minh, đã ba lần dẫn quân theo hướng này xâm lược Đại Việt.
4. Hướng đường biển Quảng Ninh: Sóng gió Bạch Đằng
Đường biển Quảng Ninh, với cửa sông Bạch Đằng lịch sử, cũng là một hướng xâm lược quan trọng. Từ thời Hai Bà Trưng chống Mã Viện đến chiến thắng Bạch Đằng oanh liệt của Ngô Quyền, rồi đến thời nhà Trần đánh tan thủy quân Nguyên Mông, Bạch Đằng Giang đã chứng kiến nhiều trận thủy chiến lừng lẫy, ghi dấu ấn vàng son trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.
5. Hướng Chiêm Thành cũ: Chia cắt “đòn gánh”
Chiến lược xâm lược từ phía Nam, thông qua lãnh thổ Chiêm Thành cũ, cũng đã được quân thù sử dụng từ thời nhà Tống. Mục tiêu của chiến lược này là chia cắt đất nước, tạo thế gọng kìm từ hai phía Bắc-Nam. Việc quân Nguyên và Minh từng phối hợp với Chiêm Thành để tấn công Đại Việt cho thấy tầm quan trọng của việc bảo vệ vùng đất phía Nam.
Bài Học Lịch Sử và Ý Nghĩa Hiện Tại
Lịch sử cho thấy, Nam Ninh (Ung Châu) luôn giữ vai trò quan trọng trong các chiến dịch quân sự của Trung Quốc nhắm vào Việt Nam. Đây là nơi tập kết quân lương, thuận tiện cho việc điều động quân đội đến các mặt trận. Vị trí chiến lược này đến nay vẫn chưa thay đổi.
Sự phát triển của công nghệ giao thông vận tải, từ đường bộ, đường sắt đến hàng không, đã rút ngắn khoảng cách địa lý, khiến việc di chuyển quân đội trở nên nhanh chóng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, những bài học lịch sử về các hướng xâm lược vẫn còn nguyên giá trị. Việc hiểu rõ các hướng xâm lược tiềm tàng, kết hợp với việc củng cố quốc phòng, phát triển kinh tế và tăng cường quan hệ đối ngoại, là chìa khóa để bảo vệ vững chắc chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Tài liệu tham khảo:
- Sách/tài liệu gốc:
- Minh thực lục
- Thái Tông thực lục
- Tuyên Tông thực lục
- Đại Việt sử ký toàn thư
- Hậu Hán thư
- An Nam chí lược – Lê Trắc
- Nghiên cứu:
- La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn – Hoàng Xuân Hãn
- Thanh thực lục – Hồ Bạch Thảo
- Những nét đặc trưng về lịch sử Việt Nam – Hồ Bạch Thảo
- Hình ảnh:
- Bản đồ Wikimapia
Chú thích về độ tin cậy của nguồn tư liệu: Các tài liệu được sử dụng đều là các nguồn sử liệu chính thống và các nghiên cứu uy tín về lịch sử Việt Nam.
