Truyện thơ Nôm Lục Vân Tiên của nhà thơ mù Nguyễn Đình Chiểu là một tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam. Tuy nhiên, do hoàn cảnh đặc biệt của tác giả và quá trình lưu truyền, tác phẩm đã gặp phải một số vấn đề về cách viết chữ Nôm, đặc biệt là ở các bản in lưu hành tại miền Nam. Bài viết này sẽ phân tích những sai lầm thường gặp trong việc viết chữ Nôm trong Lục Vân Tiên, từ đó làm nổi bật những khó khăn trong việc bảo tồn và truyền bá chính xác di sản văn học này.
Bìa truyện Lục Vân TiênMột ấn bản truyện Lục Vân Tiên
Sai Lầm Về Dấu Giọng Và Âm Đầu, Âm Cuối
Một trong những sai lầm phổ biến nhất là sự nhầm lẫn về dấu giọng. Ví dụ, chữ “lúc” (日 六) thường bị viết thành “lục” (陸), phản ánh cách phát âm của người miền Nam. Sự khác biệt này không chỉ đơn thuần là dấu giọng mà còn liên quan đến cả nghĩa của chữ: “lúc” là từ ghép Hán Việt chỉ thời gian, còn “lục” là chữ Hán có nghĩa là đất. Điều này cho thấy sự giao thoa giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết, đồng thời cũng đặt ra vấn đề về việc chuẩn hóa chữ viết.
Không chỉ chữ Nôm, ngay cả trong bản phiên âm chữ Quốc ngữ của Trương Vĩnh Ký cũng xuất hiện nhiều lỗi sai về dấu giọng. Dấu ngã bị nhầm thành dấu hỏi (ví dụ: “ngãi” thành “nghĩ”), dấu hỏi thành dấu ngã (ví dụ: “nghỉ” thành “nghi”). Những sai sót này, dù nhỏ, cũng có thể dẫn đến sự hiểu lầm về ý nghĩa của câu thơ.
Ngoài dấu giọng, âm đầu và âm cuối cũng là những điểm dễ gây nhầm lẫn. Âm “v” thường bị viết thành “d” (ví dụ: “vòng” thành “dòng”), âm cuối “t” thành “c” và ngược lại (ví dụ: “đắt” thành “đắc”, “bắt” thành “bắc”, “biếc” thành “biết”). Đây là những lỗi phổ biến trong cách phát âm của người miền Nam thời bấy giờ, ảnh hưởng đến cả cách viết chữ Nôm.
Sự Nhầm Lẫn Giữa “n” và “ng”
Một lỗi sai khác thường gặp là sự nhầm lẫn giữa phụ âm cuối “n” và “ng”. Nhiều chữ Nôm đã bị viết sai do sự thay đổi này, ví dụ: “nhăng” thành “nhăn”, “màng” thành “màn”, “cang” thành “can”, “thiêng” thành “thiên”, “ngàng” thành “ngàn”, “càng” thành “càn”. Tương tự, âm cuối “n” cũng có thể bị viết thành “ng”, ví dụ: “chân” thành “chưng”, “ban” thành “bang”, “han” thành “hang”, “man” thành “mang”, “gắn” thành “gắng”, “đàn” thành “đàng”.
Một trường hợp điển hình là câu thơ số 1008, nơi chữ “dun” (容) bị viết thành “dung”. Việc này không chỉ làm thay đổi âm điệu mà còn ảnh hưởng đến cả ý nghĩa của câu thơ. Chữ “dun” có nghĩa là nhóm chụm lại, hun nóng, phù hợp với ngữ cảnh “nắng dun chóp nón”. Việc viết thành “dung” làm mất đi sự tinh tế trong cách dùng từ của Nguyễn Đình Chiểu.
Nguyên Nhân Của Những Sai Lầm
Những sai lầm này xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, Nguyễn Đình Chiểu bị mù, phải đọc cho người khác chép lại, dẫn đến sự thiếu thống nhất trong cách viết. Thứ hai, thợ khắc in người Trung Quốc không hiểu tiếng Việt, càng làm gia tăng sai sót. Thứ ba, phương ngữ miền Nam cũng góp phần tạo nên những khác biệt trong cách viết so với miền Bắc.
Kết Luận
Việc phân tích những sai lầm trong cách viết chữ Nôm trong Lục Vân Tiên không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tác phẩm mà còn cho thấy những khó khăn trong việc bảo tồn và truyền bá di sản văn học. Những sai lầm này phản ánh sự giao thoa giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết, giữa phương ngữ vùng miền và ngôn ngữ chuẩn, đồng thời đặt ra bài toán về việc chuẩn hóa chữ viết và bảo tồn nguyên bản tác phẩm. Việc nghiên cứu và chỉnh sửa những sai sót này là cần thiết để giữ gìn giá trị đích thực của Lục Vân Tiên cho các thế hệ mai sau.
Tài liệu tham khảo:
- Nguyễn Quảng Tuân, “Mấy nhận xét về cách viết chữ Nôm ở miền Nam trong truyện Lục Vân Tiên”, Tạp chí Hán Nôm, (số chưa rõ), (năm chưa rõ).
- Nguyễn Đình Chiểu, Lục Vân Tiên, nhiều ấn bản.
- Nguyễn Quang Hồng (chủ biên), Tự điển chữ Nôm, Viện Nghiên cứu Hán Nôm, (năm xuất bản chưa rõ).
- Huỳnh Tịnh Của, Đại Nam quốc âm tự vị, (năm xuất bản chưa rõ).
- J.F.M. Gnibrel, Dictionnaire Annamite – Francais, (năm xuất bản chưa rõ).
