Trong dòng chảy lịch sử nhân loại, việc truy tìm nguồn gốc các nền văn minh luôn là đề tài hấp dẫn và thu hút sự quan tâm của đông đảo học giả. Hai cái tên nổi bật trong lĩnh vực này là Stephen Oppenheimer và Chu, với những công trình nghiên cứu về Đông Nam Á đã tạo nên nhiều tranh luận sôi nổi. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về những luận điểm chính được hai ông đưa ra, đồng thời đánh giá tính xác thực và giá trị khoa học của chúng.
Oppenheimer và “Địa đàng ở phương Đông”
Stephen Oppenheimer, chuyên gia nhi khoa nhiệt đới người Anh, đã dành nhiều năm nghiên cứu về nguồn gốc loài người tại Đông Á, Đông Nam Á và châu Phi. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, “Địa đàng ở phương Đông: Lục địa Đông Nam Á bị chìm” (1999), đã thách thức những quan niệm truyền thống về lịch sử văn minh thế giới.
Oppenheimer đưa ra giả thuyết rằng Đông Nam Á, cụ thể là lục địa Sunda (Sundaland) – vùng đất liền rộng lớn bao phủ Đông Nam Á lục địa và phần lớn thềm lục địa Sunda trước khi bị nhấn chìm bởi nước biển dâng cao sau kỷ băng hà cuối cùng – mới chính là “cái nôi” của nền nông nghiệp sơ khai và là cội nguồn của nhiều yếu tố quan trọng cấu thành nên các nền văn minh phương Tây.
Luận điểm về Đông Nam Á – Cái nôi của nông nghiệp:
Oppenheimer cho rằng, nông nghiệp đã phát triển đầu tiên tại Đông Nam Á, sau đó lan tỏa đến vùng Lưỡi liềm Phì nhiêu và các khu vực khác trên thế giới. Ông lập luận rằng, bằng chứng khảo cổ học ủng hộ quan điểm này đã bị nhấn chìm dưới biển do nạn Đại hồng thủy, sự kiện nước biển dâng cao cách đây hàng ngàn năm. Tuy nhiên, đây mới chỉ là giả thuyết và cần thêm những nghiên cứu khảo cổ học chuyên sâu dưới đáy biển để kiểm chứng.
Bản đồ lục địa Sunda
Minh họa lục địa Sunda (Sundaland) bởi Dhani Irwanto
Việc Oppenheimer sử dụng các truyền thuyết, huyền thoại như một loại hình bằng chứng khoa học quan trọng cũng gây nhiều tranh cãi. Mặc dù truyền thuyết có thể cung cấp những thông tin hữu ích về văn hóa, tín ngưỡng của các tộc người, nhưng độ chính xác lịch sử của chúng còn nhiều hạn chế và khó có thể được sử dụng như bằng chứng độc lập để khẳng định về nguồn gốc của một nền văn minh.
Nghiên cứu của Chu và Dự án Đa dạng Bộ gene Người Trung Quốc
Bài báo “Quan hệ di truyền của dân cư Trung Quốc” của Chu và cộng sự, xuất bản trên tạp chí Kỷ yếu Viện hàn lâm khoa học Mỹ (1998), cũng thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng nghiên cứu lịch sử và di truyền học. Dựa trên phân tích ADN ti thể của 28 nhóm dân cư Trung Quốc, nhóm của Chu phát hiện sự khác biệt di truyền rõ rệt giữa người Hoa Bắc và Hoa Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy tổ tiên của người Hoa Nam có nguồn gốc từ Đông Nam Á, trong khi người Hoa Bắc chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ dòng gene Altai ở Bắc Á.
Kết quả nghiên cứu của Chu đã phần nào củng cố cho giả thuyết của Oppenheimer về vai trò quan trọng của Đông Nam Á trong quá trình hình thành và phát triển các cộng đồng người tại khu vực Đông Á.
Tuy nhiên, cả Oppenheimer và Chu đều dựa trên những dữ liệu khoa học còn hạn chế vào thời điểm nghiên cứu, đặc biệt là khi so sánh với những tiến bộ vượt bậc của ngành di truyền học hiện đại.
Đánh giá chung và Kết luận
Những công trình nghiên cứu của Oppenheimer và Chu đã góp phần làm phong phú thêm bức tranh lịch sử về nguồn gốc các dân tộc và sự lan tỏa của văn minh nhân loại. Tuy nhiên, cần nhìn nhận một cách khách quan rằng, đây mới chỉ là những giả thuyết và cần nhiều bằng chứng khoa học xác đáng hơn để có thể khẳng định chắc chắn.
Sự ra đời và phát triển của các nền văn minh là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như địa lý, khí hậu, di cư, giao lưu văn hóa… Việc quy kết nguồn gốc của một nền văn minh cho một khu vực địa lý duy nhất là cách tiếp cận phiến diện và không phản ánh hết tính đa dạng, phong phú của lịch sử.
Việc tiếp tục nghiên cứu, kết hợp đa ngành, đa phương pháp từ khảo cổ học, di truyền học đến ngôn ngữ học, nhân chủng học… là chìa khóa để chúng ta có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về quá khứ, từ đó hiểu rõ hơn về bản thân mình và thế giới xung quanh.
