Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, giữa bối cảnh đất nước chìm trong ách đô hộ của thực dân Pháp, nhiều người con ưu tú của dân tộc đã đứng lên đấu tranh giành lại độc lập tự do. Trong số đó, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch nổi lên không chỉ với tài năng y thuật mà còn với vai trò một nhà ngoại giao xuất sắc, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp kiến quốc. Hành trình của ông, từ một y sĩ tận tâm đến một nhà ngoại giao kỳ tài, là một câu chuyện đầy cảm hứng về lòng yêu nước, sự cống hiến và trí tuệ Việt Nam.
Hành Trình Cách Mạng và Bước Chân Vào Chính Trường
Sinh năm 1909 tại Sài Gòn, Phạm Ngọc Thạch tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội năm 1935. Sau khi ra trường, ông trở về quê hương và mở một bệnh viện tư, đồng thời tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1939. Với tinh thần yêu nước sục sôi, ông nhanh chóng trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 5/1945, ông có nhiều đóng góp quan trọng cho phong trào Thanh niên Tiền phong, góp phần vào sự thành công của Cách mạng Tháng Tám. Tại Đại hội Quốc dân Việt Nam ở Tân Trào (Tuyên Quang), ông được tín nhiệm bầu vào Ủy ban Giải phóng Dân tộc Việt Nam do Hồ Chí Minh lãnh đạo. Khi Ủy ban này cải tổ thành Chính phủ lâm thời, ông trở thành một trong 15 thành viên nội các, đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Bộ Y tế (28/8/1945).
Trong thời gian này, Phạm Ngọc Thạch đã có nhiều đề xuất quan trọng, đặc biệt là việc thành lập Ban Cố vấn để tìm kiếm nhân tài cho đất nước, hưởng ứng bài báo “Nhân tài và kiến quốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là minh chứng cho tầm nhìn xa trông rộng và sự quan tâm sâu sắc của ông đến sự phát triển của đất nước.
Vụ Bắt Giữ tại Đà Lạt và Sứ Mệnh Ngoại Giao
Đầu năm 1946, Phạm Ngọc Thạch nhận nhiệm vụ trở lại Nam Bộ công tác. Sau Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946, ông tham gia phái đoàn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tới Đà Lạt thương thuyết với Pháp. Sự hiện diện của ông, đại diện cho kháng chiến Nam Bộ, khiến phía Pháp lo ngại và tìm cách ngăn cản. Ông đã phải bí mật di chuyển từ chiến khu về Sài Gòn, rồi tìm cách trà trộn vào một đoàn xe quân sự Pháp để đến Đà Lạt. Tuy nhiên, ông vẫn bị bắt giữ ngay tại khách sạn Dupak. Vụ việc này đã gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ từ phía Việt Nam, buộc Pháp phải trả tự do cho ông.
Gặp Gỡ Bảo Đại tại Hồng Kông và Vai Trò Thứ Trưởng Chủ Tịch Phủ
Giữa tháng 11/1946, Phạm Ngọc Thạch được cử đi Hồng Kông gặp gỡ Bảo Đại. Cuộc gặp này, được ghi lại trong hồi ký Le Dragon Annam của vị cố vấn Bảo Đại, cho thấy khả năng ngoại giao sắc bén của Phạm Ngọc Thạch. Ông đã khéo léo truyền đạt thông điệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời thu thập thông tin quan trọng về tình hình chính trị.
Sau đó, ông được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Chủ tịch Phủ, điều khiển mọi công việc của Văn phòng Chủ tịch Phủ. Đây là một trọng trách lớn, đòi hỏi khả năng tổ chức và quản lý cao.
Hoạt Động Ngoại Giao tại Châu Á và Châu Âu
Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Phạm Ngọc Thạch đã đảm nhiệm nhiều sứ mệnh ngoại giao quan trọng. Ông đã đến thăm Nam Dương, Thái Lan, Ấn Độ, gặp gỡ đại diện các nước, vận động ủng hộ cho Việt Nam. Đặc biệt, chuyến đi Thụy Sĩ gặp gỡ phái viên Chính phủ Liên Xô, chuyển thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh tới Stalin, đã mang lại những kết quả tích cực, mở đường cho sự hỗ trợ của Liên Xô cho Việt Nam.
Trở Lại Nam Bộ và Những Năm Tháng Cuối Đời
Năm 1948, Phạm Ngọc Thạch trở lại Nam Bộ, tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp kháng chiến. Ông đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng, lãnh đạo nhân dân Nam Bộ chiến đấu chống Pháp. Sau Hiệp định Genève, ông tập kết ra Bắc, trở lại cương vị Bộ trưởng Bộ Y tế.
Trong những năm 1960, ông tiếp tục tham gia các hoạt động ngoại giao, vận động sự ủng hộ của quốc tế cho Việt Nam. Ông đã có nhiều chuyến thăm Pháp, gặp gỡ các chính khách, trí thức, tìm kiếm giải pháp hòa bình cho đất nước.
Ngày 7/11/1968, Phạm Ngọc Thạch hy sinh trên chiến trường miền Nam, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho đồng bào và đồng chí.
Kết Luận
Cuộc đời và sự nghiệp của Phạm Ngọc Thạch là tấm gương sáng về lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh bất khuất và trí tuệ Việt Nam. Ông không chỉ là một bác sĩ tận tâm, một nhà lãnh đạo tài năng mà còn là một nhà ngoại giao xuất sắc, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng đất nước. Tên tuổi của ông mãi mãi được ghi nhớ trong lịch sử dân tộc.
