Bối Cảnh Lễ Phật Đản Năm 1963
Rằm tháng Tư năm Quý Mão (8/5/1963), trong không khí hân hoan chào đón ngày Đản sinh của Đức Phật Thích Ca, một sự kiện bi thương đã xảy ra tại Huế, ghi dấu ấn đen tối trong lịch sử Phật giáo Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về biến cố này, chúng ta cần quay trở lại bối cảnh xã hội lúc bấy giờ.
Dưới chính quyền Ngô Đình Diệm, sự kỳ thị tôn giáo đã âm ỉ từ lâu. Người Công giáo được ưu ái, trong khi Phật giáo bị hạn chế, thậm chí đàn áp. Trước thềm Đại lễ Phật đản, Tổng hội Phật giáo Việt Nam đã kêu gọi tổ chức lễ giản dị, tiết kiệm để dành nguồn lực cứu trợ nạn hỏa hoạn ở Vĩnh Hội. Tinh thần tương thân tương ái, hướng về cộng đồng của Phật giáo càng được thể hiện rõ nét.
Tuy nhiên, vào lúc 17h30 ngày 14 tháng 4 âm lịch (7/5/1963), một mệnh lệnh bất ngờ được ban bố từ chính quyền Sài Gòn, yêu cầu triệt hạ toàn bộ cờ Phật giáo tại Huế. Lệnh cấm vô lý này đã châm ngòi cho những bất bình âm ỉ trong lòng Phật tử bùng lên, trở thành ngọn lửa đấu tranh mạnh mẽ cho bình đẳng tôn giáo.
Từ Lời Yêu Cầu Chính Đáng Đến Cuộc Đàn Áp Dã Man
Trước tình hình căng thẳng, Hòa thượng Thích Tịnh Khiết, Hội chủ Tổng hội Phật giáo Việt Nam, cùng chư vị Hòa thượng, Thượng tọa đã đến Tỉnh đường Thừa Thiên để đối thoại với ông Nguyễn Văn Đăng, Thị trưởng Thành phố Huế kiêm Tỉnh trưởng tỉnh Thừa Thiên. Trước 5000 Phật tử đang nóng lòng chờ đợi bên ngoài, ông Đăng thừa nhận lệnh cấm treo cờ là sai lầm và chấp thuận cho treo cờ Phật giáo trở lại.
Sáng ngày rằm tháng Tư (8/5/1963), đoàn rước Phật từ chùa Diệu Đế lên chùa Từ Đàm diễn ra trong không khí trang nghiêm. Tuy nhiên, khi đoàn gần đến bệnh viện Huế, một số thanh niên Phật tử đã giương cao những biểu ngữ thể hiện nguyện vọng chính đáng của mình:
- Kính mừng Phật đản 15-4.
- Phật giáo đồ nhất trí bảo vệ chánh pháp dù phải hy sinh.
- Cờ Phật giáo Quốc tế không thể bị triệt hạ.
- Phật giáo đồ chỉ ủng hộ chính sách tôn giáo bình đẳng.
- Phản đối chính sách bất công gian ác.
- Đã đến lúc chúng tôi bị bắt buộc tranh đấu cho chủ trương tôn giáo bình đẳng. Chúng tôi không từ chối một hy sinh nào.
Các nhà sư giương cao biểu ngữ tại chùa Xá Lợi ở Sài Gòn, phản đối chính quyền Ngô Đình Diệm đàn áp tôn giáo, ngày 13/6/1963. Ảnh: Bettmann/Corbis
Tất cả những yêu cầu trên đều thể hiện khát vọng về một xã hội công bằng, nơi mọi tôn giáo được đối xử bình đẳng.
Đến tối, hàng vạn người dân và Phật tử tập trung trước Đài Phát thanh Huế để nghe chương trình đặc biệt về Phật giáo. Tuy nhiên, chương trình đã bị hủy bỏ. Sự thất vọng bao trùm, bởi lẽ một lần nữa, tiếng nói của Phật giáo lại bị chính quyền phớt lờ. Thượng tọa Thích Trí Quang, với uy tín của mình, đã đứng ra lãnh đạo quần chúng đấu tranh bằng phương pháp bất bạo động, yêu cầu chính quyền cho phát thanh chương trình Phật giáo.
Trong khi Thượng tọa đang cố gắng xoa dịu tình hình, thì lực lượng an ninh, quân đội dưới sự chỉ huy của Thiếu tá Đặng Sĩ đã bao vây khu vực Đài Phát thanh. Xe cứu hỏa được điều đến xịt nước vào đám đông, bất chấp sự có mặt của ông Nguyễn Văn Đăng, Thị trưởng Huế, người đang bất lực chứng kiến sự việc.
Và rồi, bi kịch đã xảy ra. Ba phát súng lệnh vang lên, tiếp theo là tiếng súng đại bác, lựu đạn, súng trường… Lực lượng an ninh đã nổ súng vào đám đông Phật tử безоружных.
Các nhà sư biểu tình ở Sài Gòn năm 1963. Ảnh: Tạp chí Life số ra ngày 2/8/1963
Hậu Quả Và Ý Nghĩa Lịch Sử
Vụ thảm sát đã cướp đi sinh mạng của 8 người, trong đó có 6 thanh thiếu niên, và hàng chục người khác bị thương. Máu của những người con Phật đã đổ xuống, nhuộm đỏ vùng đất Cố đô.
Tuy nhiên, chính quyền Ngô Đình Diệm vẫn ngoan cố che giấu tội ác, bưng bít thông tin, vu khống Phật giáo bị Việt Cộng lợi dụng. Hành động tàn bạo của chính quyền đã gây phẫn nộ trong lòng người dân, khơi mào cho làn sóng phản đối mạnh mẽ trên khắp miền Nam Việt Nam.
Pháp nạn Rằm tháng Tư không chỉ là nỗi đau của Phật giáo mà còn là nỗi đau của dân tộc. Biến cố lịch sử này đã phơi bày bản chất độc tài, tàn bạo của chế độ Ngô Đình Diệm, đồng thời khẳng định tinh thần bất khuất, kiên cường của Phật giáo Việt Nam trong cuộc đấu tranh cho chính nghĩa, bình đẳng và tự do tôn giáo.
