Bóng dáng Phú Quốc, hòn đảo ngọc giữa biển khơi, luôn là điểm sáng thu hút du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ và tiềm năng du lịch. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đằng sau vẻ đẹp yên bình ấy là những tranh cãi về chủ quyền lãnh thổ kéo dài hàng thế kỷ. Bài viết này sẽ phân tích lịch sử Phú Quốc, làm sáng tỏ những luận điểm về chủ quyền, và kết nối quá khứ với hiện tại để hiểu rõ hơn về thực tế của hòn đảo này.
Hình ảnh đảo Phú Quốc ngày nay
Tranh luận về Koh Tral, tên gọi của Phú Quốc trong tiếng Khmer, thường xuất hiện trên các diễn đàn, blog, thậm chí cả trong âm nhạc và nhật ký du lịch của người Campuchia. Một quan điểm phổ biến cho rằng Koh Tral vốn thuộc về Khmer từ thời xa xưa, bị trao cho Việt Nam một cách bất công năm 1954 bất chấp sự phản đối của Campuchia. Họ cho rằng đường Brevie, ranh giới hành chính do Pháp thiết lập năm 1939, không phản ánh chủ quyền thực sự, và luật pháp quốc tế cần trả lại hòn đảo này cho Campuchia. Liệu quan điểm này có cơ sở lịch sử vững chắc?
Dấu ấn lịch sử trên đảo ngọc
Lịch sử Phú Quốc bắt đầu từ rất sớm, trước cả khi quốc gia Khmer tồn tại. Bảo tàng Di sản Phú Quốc lưu giữ những hiện vật chứng minh sự hiện diện của con người trên đảo từ 2.500 năm trước. Đồ gốm thời Óc Eo (thế kỷ 1-7) cho thấy sự hiện diện tiền Khmer trên đảo, trước cả khi đế chế Angkor ra đời.
Các tài liệu hoàng gia Campuchia năm 1615 có nhắc đến Koh Tral, phản ánh sự phân bổ quyền lực giữa các tổng đốc trong vương quốc Khmer. Tuy nhiên, không có bằng chứng rõ ràng về quy mô dân số Khmer trên đảo hay cách thức thực thi quyền lực của vua Khmer. Đây cũng là thời kỳ bất ổn của Campuchia, với sự thay đổi liên tục của 15 vị vua trong thế kỷ 17.
Khoảng năm 1680, vua Campuchia cho phép thương gia Trung Quốc Mạc Cửu khai khẩn vùng đất ven biển, bao gồm cả Phú Quốc. Mạc Cửu biến Hà Tiên và sáu làng khác, trong đó có một làng trên đảo Phú Quốc, thành trung tâm thương mại sầm uất. Năm 1714, trong bối cảnh chiến tranh loạn lạc, Mạc Cửu chuyển sang thần phục chúa Nguyễn của Việt Nam và được cai quản vùng đất này như một thái ấp.
Phú Quốc dưới thời Việt Nam
Những ghi chép từ cuối thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 19 cho thấy sự vắng bóng của người Khmer trên đảo Phú Quốc. Năm 1770, Pierre Pigneu de Béhaine, một nhà truyền giáo, đã thành lập chủng viện cho người Việt Nam trên đảo. Các báo cáo hành chính năm 1810 mô tả Phú Quốc có văn phòng và quân đội Việt Nam, với dân số đông đúc tham gia vào nhiều hoạt động kinh tế. John Crawfurd, phái viên của Công ty Đông Ấn Anh, trong chuyến đi năm 1819, cũng ghi nhận Phú Quốc là nơi sinh sống của ngư dân và thương nhân Việt Nam, không hề nhắc đến sự hiện diện của người Khmer.
Dưới thời Pháp thuộc, Phú Quốc thuộc Nam Kỳ. Dân số trên đảo tăng lên nhờ sự phát triển của các ngành kinh tế mới. Hiện nay, Phú Quốc có khoảng 85.000 dân, chủ yếu là người Kinh. Số lượng người Khmer trên đảo rất ít, chỉ khoảng 200 hộ gia đình.
Yêu sách chủ quyền và thực tế pháp lý
Lập luận cho rằng Campuchia chưa bao giờ từ bỏ chủ quyền đối với Koh Tral mâu thuẫn với nhiều bằng chứng lịch sử. Năm 1853, vua Ang Duong đề nghị dâng Koh Tral cho Pháp để đổi lấy sự bảo hộ. Năm 1954, Quốc vương Sihanouk phản đối Hiệp định Geneva trao Kampuchea Krom và Koh Tral cho Việt Nam, nhưng không có hành động pháp lý nào được thực hiện sau đó. Năm 1964, Sihanouk đề xuất chấp nhận đường Brevie làm biên giới biển, đồng nghĩa với việc từ bỏ Koh Tral. Tuy nhiên, thỏa thuận này không được chính thức hóa và sau đó cả hai bên đều thay đổi lập trường.
Khmer Đỏ chấp nhận đường Brevie trong các cuộc đàm phán với Việt Nam. Chính phủ Cộng hòa Nhân dân Campuchia (PRK) cũng khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Phú Quốc trong các hiệp định biên giới năm 1982 và 1985. Năm 1999, đại diện Campuchia trong Ủy ban Liên hợp Biên giới Việt Nam – Campuchia một lần nữa khẳng định sự chấp nhận đường Brevie và chủ quyền của Việt Nam tại Phú Quốc.
Kết luận
Lịch sử và thực tế cho thấy, chủ quyền của Việt Nam đối với Phú Quốc đã được khẳng định qua thời gian và được quốc tế công nhận. Những tranh cãi về Koh Tral phần lớn dựa trên cảm xúc dân tộc và chưa có cơ sở pháp lý vững chắc. Bài học lịch sử cho chúng ta thấy tầm quan trọng của việc tìm hiểu sự thật, dựa trên bằng chứng lịch sử, để tránh những hiểu lầm và xung đột không đáng có. Việc hợp tác và phát triển dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia là chìa khóa cho sự ổn định và thịnh vượng của khu vực.
Tài liệu tham khảo
- Mudrick, J. (2014, June 17). Cambodia’s Impossible Dream: Koh Tral. The Diplomat.
- Crawfurd, J. (1828). Journal of an Embassy from the Governor-general of India to the Courts of Siam and Cochin China.
- Nguyễn, Đ. Đ. (2005). Phú Quốc Xưa và Nay. NXB Trẻ.
