Giữa tháng 4 năm 1966, Ronald Steinman đặt chân đến Sài Gòn với vai trò tân Phân xã trưởng của Đài truyền hình NBC. Nhiệm vụ của ông là đưa tin về cuộc chiến tranh Việt Nam, một cuộc chiến không có nốt lặng, nơi tin tức được truyền đi không ngừng nghỉ.
Việt Nam là cuộc chiến tranh đầu tiên thực sự được đưa tin trên truyền hình, và cách NBC cùng các hãng tin khác như CBS và ABC kể câu chuyện về nó đã định hình cách công chúng Mỹ nhìn nhận về cuộc chiến. Steinman và các đồng nghiệp hiểu rõ vai trò của mình – họ là những người ghi lại lịch sử.
Phân xã Sài Gòn của NBC hoạt động với quy mô lớn chưa từng có. Ngoài 5 phóng viên và 5 đội quay phim, Steinman còn có một đội ngũ nhân viên hỗ trợ hùng hậu, từ tài xế, kỹ thuật viên đến phiên dịch, giúp ông điều hành công việc một cách trơn tru.
Thẻ nhà báo của tác giả Ronald Steinman, năm 1972 (Ảnh: NYT)
Vào những năm 1960, thiết bị quay phim của NBC được xem là hiện đại nhất. Máy quay Auricon nặng nề cùng cuộn phim 400 foot (khoảng 120 mét), máy quay Bell & Howell nhỏ gọn, và bộ thu âm cồng kềnh là những công cụ quen thuộc của các phóng viên chiến trường. Steinman không khỏi thán phục các đồng nghiệp Việt Nam, những người có thể mang vác chiếc máy quay Auricon nặng trịch hàng giờ liền.
Mặc dù được trang bị hiện đại, việc đưa tin từ Sài Gòn cũng gặp không ít khó khăn. Hệ thống điện thoại tồi tệ khiến Steinman phải thường xuyên gặp gỡ trực tiếp các nguồn tin quân sự hoặc ngoại giao để thu thập thông tin.
Mỗi ngày, từ 4 hoặc 5 giờ sáng, Steinman đã có mặt tại văn phòng, cùng các đội quay phim chuẩn bị đưa tin về những chiến dịch mới nhất của quân đội Mỹ. Nhờ sự hợp tác của quân đội, các đội quay phim có thể dễ dàng tiếp cận hiện trường chiến sự bằng trực thăng hoặc xe jeep.
Sau khi thu thập đủ thông tin, Steinman sẽ gửi điện báo về trụ sở ở New York, phác thảo câu chuyện, mô tả nội dung các cuộn phim và hướng dẫn cách xử lý. Cuộn phim sau đó được vận chuyển đến Tokyo, Bangkok, London hoặc những nơi khác để các nhà sản xuất biên tập và phát sóng.
Một nhà quay phim đang tác nghiệp ở Phú Thứ, Huế, tháng 3/1966 (Ảnh: Eddie Adams / AP)
Năm 1967, khi quân số Mỹ tại Việt Nam lên đến nửa triệu người, các phóng viên NBC đã đưa tin về hầu hết mọi hoạt động quân sự, từ các chiến dịch lớn đến những cuộc giao tranh nhỏ lẻ.
Năm đó chứng kiến những trận chiến ác liệt gần Khe Sanh, những cuộc giao tranh đẫm máu trên Tây Nguyên, và những chiến dịch quy mô lớn như Junction City gần Campuchia.
Tuy nhiên, Steinman cảm nhận được một sự thật phũ phàng: chiến tranh ngày càng trở nên xấu xí và không thể thắng được. Số lính Mỹ tử trận tăng vọt lên con số 5.373 người vào năm 1967, tăng thêm 2.000 người so với năm trước. Cuộc chiến vẫn tiếp diễn trong một vòng luẩn quẩn của bạo lực và thương vong.
Năm 1967 là một năm chết chóc liên miên, không có vinh quang. Cuộc chiến đã vắt kiệt tinh thần của những người lính Mỹ, khi họ phải chứng kiến những vùng đất liên tục rơi vào tay kẻ thù. Nhưng chính những trải nghiệm tàn khốc này đã tôi luyện ý chí của họ, chuẩn bị cho họ đối mặt với cuộc tấn công Tết Mậu Thân vào đầu năm 1968. Đối với Steinman và các phóng viên chiến trường, năm 1967 là một bài học cay đắng về việc đưa tin về một cuộc chiến phi nghĩa.
Bài viết được dựa trên hồi ký Inside Television’s First War: A Saigon Journal của Ronald Steinman, được đăng tải trên tờ The New York Times*.
