Bối Cảnh Lịch Sử Và Sự Du Nhập Chế Độ Áo Mũ Trung Hoa
Sau khi nhà Minh được thành lập, cả Triều Tiên và Đại Việt đều thiết lập quan hệ với nhà Minh. Trong khi Triều Tiên duy trì mối quan hệ tốt đẹp với nhà Minh, mối quan hệ giữa Đại Việt và nhà Minh lại nhanh chóng xấu đi do những bất đồng trong quan điểm về lệ chư hầu.
Sự kiện nhà Minh xâm lược và đô hộ Đại Việt đã dẫn đến việc mất mát nhiều tài liệu lịch sử quan trọng, bao gồm cả những ghi chép về trang phục triều đình. Do đó, khi nhà Lê được thành lập, việc tái thiết chế độ áo mũ gặp nhiều khó khăn. Cuối cùng, triều đình nhà Lê quyết định áp dụng chế độ áo mũ của nhà Minh, một hệ thống được coi là tinh hoa văn hóa Trung Hoa.
Cùng thời điểm đó, Triều Tiên cũng chủ động du nhập chế độ quan phục của nhà Minh.
Quy Chế Hung Bối – Bổ Tử Của Nhà Minh
Dưới thời nhà Minh, trang phục bá quan được phân biệt bởi màu sắc áo (phục sắc) và hình thêu trên áo (Hung bối – Bổ tử).
- Phục sắc: Quan từ Nhất phẩm đến Tứ phẩm mặc áo màu đỏ, Ngũ phẩm đến Thất phẩm mặc áo màu xanh, Bát – Cửu phẩm mặc áo màu lục.
- Hung bối – Bổ tử: Là vuông vải thêu hình chim muông, hoa văn được đính trên ngực và sau lưng áo. Quan văn thường sử dụng hình chim tượng trưng cho sự uyên bác, trong khi quan võ dùng hình thú tượng trưng cho sự dũng mãnh.
[
Hình thêu bổ phục.]
Hình 1: Minh họa bổ phục trên trang phục quan lại nhà Minh, Triều Tiên và Việt Nam.
[
Bảng quy chế Hung bối – Bổ tử của nhà Minh và nhà Thanh.]
Hình 2: Bảng quy định chi tiết hình thêu Hung bối – Bổ tử theo phẩm cấp của nhà Minh và nhà Thanh Trung Quốc.
Quy Chế Hung Bối – Bổ Tử Tại Triều Tiên Và Việt Nam
Cả Triều Tiên và Việt Nam đều áp dụng quy chế Hung bối – Bổ tử của nhà Minh, nhưng có những điều chỉnh cho phù hợp với văn hóa và hoàn cảnh của mỗi nước.
Triều Tiên:
- Ban đầu, chỉ có quan Đường thượng (từ Chính Nhất phẩm đến Chính Tam phẩm Đường thượng) mới được sử dụng Hung bối. Đến năm 1505, triều đình Triều Tiên cho phép quan từ Nhất phẩm đến Cửu phẩm đều được dùng Hung bối.
- Bên cạnh những hình thêu của nhà Minh, Triều Tiên còn sáng tạo ra những dạng Hung bối riêng như lợn, hươu, vịt, nhạn, rùa… để phân biệt phẩm trật.
Việt Nam:
- Năm 1471, vua Lê Thánh Tông ban hành quy chế Hung bối – Bổ tử cho bá quan Đại Việt.
- Quy chế của nhà Lê cho phép cả quan văn và võ đều sử dụng Hung bối – Bổ tử, không phân biệt như Triều Tiên.
- Nhà Lê cũng có những sáng tạo riêng, ví dụ như sử dụng hình tượng voi làm Bổ tử cho quan võ từ Lục phẩm trở xuống.
[
Bảng so sánh quy chế phục sắc của bá quan nhà Minh, Triều Tiên và nhà Lê.]
Hình 3: Bảng so sánh màu sắc trang phục (phục sắc) của quan lại theo phẩm cấp giữa nhà Minh, Triều Tiên và nhà Lê.
[
Bảng so sánh quy chế hung bối – bổ tử của bá quan Triều Tiên và bá quan Lê – Nguyễn.]
Hình 4: So sánh chi tiết quy chế Hung bối – Bổ tử giữa Triều Tiên và Việt Nam thời Lê – Nguyễn.
Dưới triều Nguyễn, quy chế Hung bối – Bổ tử được kế thừa một phần và kết hợp với các yếu tố mới để tạo nên hệ thống trang phục riêng biệt.
[
Hình ảnh so sánh mũ Ô Sa và Hung bối.]
Hình 5: Hình ảnh minh họa mũ Ô Sa và Hung bối của quan lại các nước: Nguyễn Trãi (Việt Nam), Từ Quang Khải (Trung Quốc), Trương Mạt Tôn (Triều Tiên) và hình thêu Tiên hạc, Kỳ lân trên trang phục các nước.
[
Hình ảnh so sánh trang phục của bá quan triều Nguyễn và triều Triều Tiên.]
Hình 6: So sánh trang phục bá quan triều Nguyễn và triều Triều Tiên, bao gồm mũ Đông Pha, Văn Công và Triều phục.
Kết Luận
Sự du nhập và biến đổi quy chế Hung bối – Bổ tử từ Trung Hoa sang Triều Tiên và Việt Nam cho thấy sự giao lưu văn hóa mạnh mẽ giữa ba nước. Mặc dù chịu ảnh hưởng từ Trung Hoa, cả Triều Tiên và Việt Nam đều có những cải cách riêng để tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo của mình.
