Câu chuyện về những người con Việt Nam bị đày biệt xứ đến tận Guyane xa xôi, cách xa quê hương hàng vạn dặm, luôn chất chứa nhiều nỗi niềm và cả những mất mát không gì bù đắp nổi. Trong số đó, ký ức về những cái Tết tha hương, thiếu vắng hương vị quê nhà, thiếu vắng tiếng cười gia đình, lại càng thêm phần nhức nhối. Bài viết này, dựa trên lời kể của ông Học Phi, một người từng trải qua những năm tháng lưu đày nơi đất khách quê người, sẽ tái hiện lại một phần cuộc sống và những kỷ niệm về ngày Tết của cộng đồng người Việt tại Guyane vào những năm 1930.
Cuộc Sống Của Cộng Đồng Người Việt Tại Guyane
Vào những năm 1930, do lo ngại trước tinh thần đấu tranh sôi sục của các tù nhân chính trị, chính quyền thực dân Pháp đã quyết định đày hàng ngàn người Việt Nam sang Guyane, một thuộc địa của Pháp ở Nam Mỹ. Nơi đây, giữa vùng đất xa lạ, cộng đồng người Việt đã cố gắng duy trì một phần nếp sống văn hóa của mình. Họ tập trung sinh sống tại hai làng gần Cayenne và Saint Laurent, kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau, chủ yếu là đánh cá và làm rừng.
Dù cuộc sống có nhiều khó khăn, nhưng tình cảm đồng bào, tình người xa xứ luôn là sợi dây gắn kết những con người Việt Nam nơi đây. Họ nương tựa vào nhau, cùng chia sẻ những vui buồn trong cuộc sống thường nhật, và nhất là trong những dịp lễ Tết cổ truyền.
Đường Christophe-Colombe, Cayenne, đầu thế kỷ XX. Nguồn: https://world.nailizakon.comĐường phố Cayenne, thủ phủ Guyane, vào đầu thế kỷ 20, nơi cộng đồng người Việt sinh sống.
Hương Vị Tết Việt Trên Đất Khách
Đối với những người con xa xứ, ngày Tết là dịp để họ tìm về với cội nguồn, nhớ về quê hương và sống lại với những phong tục tập quán truyền thống. Dù không thể nào tái hiện trọn vẹn hương vị Tết cổ truyền như ở quê nhà, nhưng cộng đồng người Việt tại Guyane vẫn cố gắng duy trì những nét đặc trưng của ngày Tết Việt.
Họ dựng cây nêu, dán câu đối đỏ, rắc vôi bột xua đuổi tà ma, và dĩ nhiên không thể thiếu những lời chúc Tết ý nghĩa dành cho nhau. Tuy nhiên, do hoàn cảnh thiếu thốn, mâm cỗ Tết của họ không thể nào có được bánh chưng xanh, dưa hành, thịt mỡ, mà thay vào đó là những món ăn được chế biến từ nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương.
Tù nhân Việt Nam đang làm việc ở Inini, Guyane. Ảnh trong phim “Au temps de l’Inini” do Geneviève Wiels thực hiện (2001).Công việc hàng ngày của những người tù Việt Nam tại Guyane, một phần trong nỗ lực gìn giữ bản sắc dân tộc là duy trì nét đẹp văn hóa truyền thống trong những ngày Tết.
Rượu mừng Tết cũng không phải là rượu nếp nồng nàn mà được thay thế bằng rượu mía Tafia, rượu Champagne, Quinquina. Dù thiếu thốn trăm bề, nhưng những nét văn hóa đặc trưng trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc vẫn được cộng đồng người Việt tại Guyane gìn giữ như một minh chứng cho bản sắc văn hóa của dân tộc, như một lời khẳng định về ý chí kiên cường, bất khuất của những con người yêu nước đang ngày đêm mong ngóng tin Tổ quốc.
Nỗi Khát Khao Về Lại Quê Hương
Giữa khung cảnh Tết xa xứ, câu chuyện về gia đình ông Huỳnh Khản, một người đã sống trên đất Guyane hơn 20 năm, cùng nỗi niềm của ông Cả Dinh, con trai của lãnh tụ Đề Thám, là minh chứng rõ nét cho khát vọng được trở về quê hương của những người con đất Việt. Dù cuộc sống nơi đất khách đã dần ổn định, con cái cũng đã trưởng thành, nhưng trong sâu thẳm tâm hồn họ, quê hương vẫn là nơi chốn thiêng liêng, là nơi mà trái tim họ luôn hướng về.
Câu nói của cô Josephine Lang, con gái ông Huỳnh Khản, với cha mình trong ngày ông Học Phi từ giã Guyane trở về Việt Nam: “Bao giờ bố con được về Việt Nam như bác Phi nhỉ?”, đã chạm đến trái tim của người đọc. Nỗi niềm của cô gái trẻ mang hai dòng máu Việt – Pháp cũng chính là nỗi lòng chung của những người con xa xứ, luôn khao khát một ngày nào đó được trở về đoàn tụ với gia đình, được sống và cống hiến cho quê hương, đất nước.
Làng Việt Nam bên kênh đào Laussat, Guyane. Nguồn: Collection-jfm.frHình ảnh làng Việt bên kênh đào Laussat, nơi cộng đồng người Việt sinh sống và gìn giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống.
Kết Luận
Câu chuyện về những cái Tết tha hương của người con Việt Nam trên đất Guyane là một góc nhìn đầy xúc động về cuộc sống của những người con xa xứ. Dù phải sống trong cảnh tha hương, đối mặt với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn, nhưng họ vẫn luôn giữ vững tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường và một tình yêu quê hương đất nước nồng nàn. Họ là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của dân tộc Việt Nam, là tấm gương sáng về lòng tự hào dân tộc và tình yêu quê hương đất nước. Bài viết này, dựa trên lời kể của ông Học Phi, đã góp phần tái hiện lại một phần cuộc sống và những kỷ niệm về ngày Tết của cộng đồng người Việt tại Guyane, đồng thời khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc thiêng liêng về tình yêu quê hương, đất nước.
