Cuộc chiến trên sa mạc Bắc Phi trong Thế Chiến II, với bối cảnh hoang mạc khắc nghiệt và những trận đánh xe tăng khốc liệt, đã sản sinh ra những vị tướng lừng danh. Trong số đó, Bernard Montgomery, vị tướng chỉ huy quân Đồng minh giành chiến thắng vang dội tại El Alamein, luôn là cái tên gây nhiều tranh cãi. Liệu ông là thiên tài quân sự, người đã xoay chuyển cục diện chiến tranh, hay chỉ là một “kẻ bịp bợm” đánh bóng tên tuổi dựa trên công lao của người khác?
Những V vị Tướng Sa Mạc Và Cuộc Chiến Không Ngừng Nghỉ
Năm 1940, binh đoàn hùng mạnh của Mussolini tràn vào Ai Cập, mở màn cho cuộc chiến khốc liệt trên sa mạc Bắc Phi. Đối mặt với quân đội Ý hùng mạnh về số lượng, quân Anh do tướng Richard O’Connor chỉ huy, với tài năng và sự dũng cảm phi thường, đã giáng cho quân Ý những đòn sấm sét. Chỉ trong vòng 10 tuần, từ tháng 12/1940 đến tháng 2/1941, O’Connor đã đánh tan tác quân Ý, tiến sâu vào lãnh thổ Libi, chiếm đóng Tobruk, và bắt giữ hàng vạn tù binh.
Tướng Richard O’Connor, vị tướng tài năng bị lãng quên.
Tuy nhiên, chiến thắng như chớp nhoáng của O’Connor đã bị chặn đứng bởi quyết định chiến lược sai lầm của Churchill, người đã điều động quân đội từ Bắc Phi sang Hy Lạp. Sự xuất hiện của “Cáo sa mạc” Erwin Rommel, vị tướng tài ba của quân Đức, cùng Sư đoàn Thiết giáp số 21 đã thay đổi cục diện chiến trường.
Rommel cùng các tướng lĩnh Đức và Ý bàn bạc chiến thuật.
Rommel đã chặn đứng đà tiến của quân Anh, giành lại Tobruk, và đẩy quân Đồng minh vào thế phòng ngự. Trong bối cảnh đó, tướng Claude Auchinleck được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh Trung Đông. Auchinleck, người kế nhiệm Wavell, đã nhận ra những điểm yếu của quân Anh và nỗ lực cải cách, nâng cao tinh thần chiến đấu và khả năng phối hợp tác chiến.
Tướng Claude Auchinleck, người đặt nền móng cho chiến thắng Alamein?
Trận El Alamein lần thứ nhất (tháng 7/1942), dưới sự chỉ huy của Auchinleck, đã chặn đứng được đà tiến của Rommel. Tuy nhiên, áp lực từ thất bại tại Tobruk và những bất ổn chính trị trong nước đã khiến Churchill quyết định thay thế Auchinleck bằng Harold Alexander. Bernard Montgomery, một vị tướng ít tên tuổi lúc bấy giờ, được giao trọng trách chỉ huy Tập đoàn quân số 8.
Alamein: Chiến Thắng Thuộc Về Ai?
Trận El Alamein lần thứ hai (tháng 10/1942), dưới sự chỉ huy của Montgomery, đã trở thành một trong những chiến thắng vang dội nhất của quân Đồng minh trong Thế Chiến II. Với ưu thế vượt trội về quân số và trang bị, đặc biệt là sự xuất hiện của những chiếc xe tăng Sherman của Mỹ, Montgomery đã nghiền nát quân đội của Rommel, đánh dấu bước ngoặt của cuộc chiến ở Bắc Phi.
Xe tăng Sherman của Mỹ tham chiến tại El Alamein.
Tuy nhiên, chiến thắng này có thực sự thuộc về Montgomery? Correlli Barnett, trong cuốn sách gây tranh cãi “Những viên tướng sa mạc”, đã cáo buộc Montgomery là kẻ “đánh bóng” tên tuổi, chiếm đoạt công lao của những người tiền nhiệm như Wavell, O’Connor, và đặc biệt là Auchinleck.
Tướng Montgomery, người hùng El Alamein hay kẻ đánh bóng tên tuổi?
Barnett chỉ ra rằng Montgomery đã kế thừa một đội quân được tổ chức bài bản, được trang bị vũ khí hiện đại, và được huấn luyện kỹ lưỡng bởi Auchinleck. Thậm chí, chiến lược phòng ngự tại Alam Halfa, vốn được coi là bước ngoặt dẫn đến chiến thắng ở El Alamein, cũng đã được Auchinleck và Dorman-Smith vạch ra từ trước đó.
Barnett cũng chỉ trích Montgomery là một vị tướng thiếu quyết đoán, chậm chạp trong việc truy kích quân địch, và thiếu khả năng phối hợp tác chiến hiệu quả. Ông cho rằng chính sự thận trọng quá mức của Montgomery đã tạo điều kiện cho Rommel rút lui an toàn sau thất bại ở El Alamein.
Bài Học Lịch Sử: Công Lao Của Những Người Hùng Thầm Lặng
Tranh cãi xung quanh vai trò của Montgomery trong chiến thắng El Alamein cho đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Có ý kiến cho rằng Montgomery là một vị tướng tài năng, người đã biết cách tận dụng mọi lợi thế để giành chiến thắng.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến khẳng định rằng thành công của Montgomery có sự đóng góp không nhỏ của những người tiền nhiệm, những người đã đặt nền móng cho chiến thắng tại El Alamein. Có lẽ, lịch sử luôn ẩn chứa những điều bí ẩn, và công lao của những người hùng thầm lặng đôi khi bị lãng quên trong dòng chảy thời gian.
Tài Liệu Tham Khảo
- Correlli Barnett, The Desert Generals, 1960.
Phụ Lục
Bản Đồ Các Trận Đánh Chính Tại Bắc Phi (1940-1943)
[Chèn bản đồ chiến sự tại Bắc Phi]
Niên Biểu Các Sự Kiện Chính
- 1940:
- Quân Ý xâm lược Ai Cập.
- Quân Anh phản công, đánh bại quân Ý trong Chiến dịch Compass.
- 1941:
- Rommel và Quân đoàn Châu Phi đổ bộ vào Libya.
- Trận Tobruk lần thứ nhất.
- Chiến dịch Crusader.
- 1942:
- Trận Gazala.
- Trận Tobruk lần thứ hai.
- Trận El Alamein lần thứ nhất.
- Trận Alam Halfa.
- Trận El Alamein lần thứ hai.
- 1943:
- Quân Đồng minh giải phóng Tunisia, kết thúc chiến dịch Bắc Phi.
