Năm 1966, giữa lúc cuộc chiến tranh Việt Nam đang diễn ra ác liệt, hai triết gia lừng danh Bertrand Russell và Jean-Paul Sartre đã thách thức cả thế giới bằng việc thành lập “Tòa án Russell” (Russell Tribunal). Mục tiêu của họ không phải phán xét hay trừng phạt theo luật quốc tế, mà là phơi bày sự thật trần trụi về cuộc chiến tranh Việt Nam, về những đau thương mà người dân Việt Nam phải gánh chịu. Phiên tòa lịch sử này đã trở thành tiếng nói phản chiến mạnh mẽ, góp phần thức tỉnh lương tri nhân loại về bản chất tàn khốc của chiến tranh.
Khởi Nguồn Của Lương Tri
Ý tưởng về Tòa án Russell được khơi nguồn từ chính Bertrand Russell, một triết gia, nhà toán học và nhà hoạt động xã hội người Anh. Bị ám ảnh bởi tội ác chiến tranh kinh hoàng của Đức Quốc xã trong Thế chiến II và phiên tòa Nuremberg sau đó, Russell khao khát một cơ chế quốc tế độc lập để phán xét hành vi tàn bạo trong chiến tranh, bất kể thủ phạm là ai.
Bìa cuốn sách tiếng Đức “Das Vietnam-Tribunal II oder Die verurteilung Amerikas” (tạm dịch: Phiên tòa Việt Nam II buộc tội Mỹ) của Bertrand Russell và Jean-Paul Satre, xuất bản tại Đức năm 1967
Với sự đồng chí hướng của Jean-Paul Sartre, một triết gia, nhà văn, nhà viết kịch người Pháp, cũng là một trí thức nổi tiếng với tư tưởng tiến bộ, Tòa án Russell chính thức được thành lập năm 1966. Cả hai ông đều là những người phản đối mạnh mẽ chiến tranh Việt Nam, tin rằng sự can thiệp quân sự của Mỹ là phi nghĩa và gây ra đau khổ cho người dân vô tội.
Tòa án Russell không phải là một tòa án chính thức theo luật pháp quốc tế, mà là một phiên tòa mang tính biểu tượng, tập hợp các trí thức, nhà hoạt động hòa bình, luật sư, nhà khoa học… từ khắp nơi trên thế giới để điều tra, đánh giá và lên tiếng về các cáo buộc tội ác chiến tranh do Mỹ gây ra tại Việt Nam.
Hai Phiên Tòa Lịch Sử
Tòa án Russell đã tổ chức hai phiên tòa công khai, thu hút sự chú ý của dư luận quốc tế:
Phiên tòa đầu tiên: Diễn ra tại Stockholm, Thụy Điển từ ngày 2 đến ngày 10 tháng 5 năm 1967. Phiên tòa tập trung vào việc điều tra các bằng chứng về việc Mỹ sử dụng vũ khí hóa học, ném bom bừa bãi vào các khu vực dân dân, tra tấn và ngược đãi tù nhân chiến tranh.
Phiên tòa thứ hai: Diễn ra tại Roskilde, Đan Mạch từ ngày 20 tháng 11 đến ngày 1 tháng 12 năm 1967. Phiên tòa tập trung vào việc xem xét các bằng chứng về các chương trình tái định cư cưỡng bức, tác động của bom mìn và chất độc hóa học đối với thường dân Việt Nam.
Mặc dù không có quyền lực pháp lý để trừng phạt, nhưng Tòa án Russell đã tạo ra một diễn đàn quốc tế để vạch trần những tội ác chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam. Phiên tòa đã thu thập được nhiều bằng chứng từ các nhân chứng, bao gồm cả những người lính Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam, những người dân Việt Nam là nạn nhân của chiến tranh, và các chuyên gia quốc tế.
Lời Khai Tố Gai Nghiệt
Những lời khai tại Tòa án Russell đã phơi bày một bức tranh kinh hoàng về chiến tranh Việt Nam:
Sử dụng vũ khí hóa học: Tòa án đã nghe những bằng chứng chi tiết về việc Mỹ sử dụng chất độc màu da cam tại Việt Nam, gây ra những hậu quả tàn phá lâu dài cho môi trường và sức khỏe con người.
Ném bom bừa bãi: Các nhân chứng đã mô tả những vụ ném bom bừa bãi của Mỹ vào các làng mạc, trường học, bệnh viện, gây ra thương vong lớn cho dân thường.
Tra tấn và ngược đãi tù nhân chiến tranh: Những người lính Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam đã thừa nhận việc tra tấn và ngược đãi tù nhân chiến tranh, vi phạm nghiêm trọng Công ước Geneva.
Tiếng Nói Phản Chiến
Tòa án Russell đã gây ra làn sóng phẫn nộ và phản đối mạnh mẽ trên toàn thế giới, đặc biệt là ở Mỹ và các nước đồng minh. Nó đã góp phần thúc đẩy phong trào phản chiến quốc tế, kêu gọi chấm dứt chiến tranh Việt Nam và đòi lại công lý cho người dân Việt Nam.
Mặc dù chính phủ Mỹ đã cố gắng bác bỏ và phỉ báng Tòa án Russell, nhưng phiên tòa đã đạt được mục tiêu của nó là nâng cao nhận thức của công chúng về sự thật về chiến tranh Việt Nam. Nó đã trở thành một biểu tượng cho sức mạnh của lương tri và tinh thần phản kháng trước bất công và bạo lực.
Di Sản Của Tòa Án Russell
Tòa án Russell không chỉ đơn thuần là một sự kiện lịch sử, mà nó còn để lại những bài học sâu sắc và di sản quý báu cho nhân loại:
Vai trò của trí thức: Tòa án Russell đã khẳng định vai trò quan trọng của trí thức trong việc đấu tranh cho công lý và hòa bình.
Sức mạnh của dư luận: Phiên tòa cho thấy sức mạnh của dư luận quốc tế trong việc gây áp lực lên các chính phủ để chấm dứt chiến tranh và vi phạm nhân quyền.
Tinh thần phản kháng: Tòa án Russell là minh chứng cho tinh thần phản kháng bất khuất của con người trước bất công và bạo lực, khẳng định rằng tiếng nói của lương tri không thể bịt miệng.
Ngày nay, khi thế giới vẫn còn chứng kiến những cuộc chiến tranh và xung đột đẫm máu, bài học từ Tòa án Russell vẫn còn nguyên giá trị. Nó nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi người trong việc lên tiếng phản đối chiến tranh, bảo vệ hòa bình và đòi lại công lý cho các nạn nhân.
