Năm 1790, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam với việc xây dựng thành Gia Định, đặt nền móng cho sự phát triển của Sài Gòn sau này. Tuy nhiên, xung quanh việc xây dựng công trình này, tồn tại nhiều luồng ý kiến khác nhau, đặc biệt là về vai trò của các sĩ quan Pháp. Bài viết này, dựa trên các sử liệu chính thống của triều Nguyễn và phân tích của các học giả uy tín, sẽ làm sáng tỏ công lao to lớn của Tôn Thất Hội – vị tướng tài ba đã chỉ huy việc đắp thành Gia Định và Diên Khánh.
Nội dung bài viết
Một số tài liệu phương Tây, dựa trên báo cáo của điệp viên de Guignes, cho rằng hai sĩ quan Pháp Olivier de Puymanel và Théodore Le Brun là những người thiết kế và xây dựng thành Gia Định. Tuy nhiên, phân tích kỹ lưỡng cho thấy những thông tin này thiếu căn cứ và có nhiều điểm mâu thuẫn.
Sự thật về việc xây dựng thành Gia Định
Đại Nam Liệt Truyện, bộ sử chính thống của triều Nguyễn, ghi chép rõ ràng: “Năm Canh Tuất (1790), mùa Xuân, (Tôn Thất) Hội đắp thành đất ở Gia Định”. Thông tin này khẳng định vai trò then chốt của Tôn Thất Hội trong việc xây dựng thành Gia Định, bác bỏ lập luận của de Guignes và các sử gia thuộc địa. Việc thành Gia Định được xây dựng bằng đất, theo kiểu kiến trúc Đông phương, cũng là một bằng chứng cho thấy sự tham gia của người Việt, chứ không phải người phương Tây quen với việc xây thành bằng đá hoặc gạch. Hơn nữa, thời điểm khởi công xây thành (tháng 2/1790 theo Gia Định Thành Thông Chí) diễn ra trước khi Le Brun đến Việt Nam (tháng 3/1790), càng củng cố thêm cho lập luận này.
Gia phả dòng tộc Tôn Thất Hội
Tôn Thất Hội: Vị tướng văn võ song toàn
Tôn Thất Hội (1757-1798) không chỉ là một vị tướng tài ba trên chiến trường mà còn là một công thần có công lớn trong việc xây dựng và củng cố cơ sở hạ tầng cho nhà Nguyễn. Ông là người đã theo Nguyễn Ánh từ những ngày gian khó, trải qua hai lần lánh nạn sang Xiêm, lập nhiều chiến công hiển hách, và được phong đến chức Khâm Sai Bình Tây Đại Tướng Quân, tước Quận công. Không chỉ giỏi về quân sự, Tôn Thất Hội còn là người nghiêm cẩn, kính giữ lễ độ, công cao mà không khoe, được các tướng sĩ kính nể. Lê Văn Duyệt, một vị tướng nổi tiếng về tính cương trực, cũng phải thừa nhận tài năng “trí dũng gồm đủ” của Tôn Thất Hội.
Vai trò của Tôn Thất Hội trong việc xây dựng thành Diên Khánh
Đại Nam Liệt Truyện cũng ghi lại công lao của Tôn Thất Hội trong việc xây dựng thành Diên Khánh. Sau khi đánh bại Nguyễn Nhạc ở Thổ Sơn, Tôn Thất Hội cùng Võ Tánh bao vây thành Quy Nhơn. Khi quân tiếp viện của Tây Sơn kéo đến, ông đã lui quân và cho xây dựng thành Diên Khánh, một vị trí chiến lược quan trọng. Việc xây dựng thành Diên Khánh cho thấy tầm nhìn chiến lược của Tôn Thất Hội, ông không chỉ là một vị tướng dũng cảm mà còn là người có tài thao lược, biết cách củng cố lực lượng và xây dựng căn cứ vững chắc.
Công lao được ghi nhận
Công lao của Tôn Thất Hội được triều Nguyễn ghi nhận và tưởng nhớ. Ông được truy tặng nhiều danh hiệu cao quý và được thờ tại Thế Miếu.
Hình ảnh đền thờ và bài vị của ông tại Huế là minh chứng cho sự tôn kính của hậu thế đối với vị tướng tài ba này.
Bài vị Tôn Thất Hội
Dịch nghĩa bài vị
Kết luận
Việc xây dựng thành Gia Định năm 1790 là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Công lao to lớn trong việc này thuộc về Tôn Thất Hội, vị tướng tài ba của triều Nguyễn. Sự thật lịch sử cần được làm sáng tỏ, tôn vinh những đóng góp của người Việt trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước, đồng thời bác bỏ những thông tin sai lệch, thiếu căn cứ. Bài học lịch sử này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc nghiên cứu và bảo tồn sử liệu chính thống, để hiểu đúng về quá khứ và xây dựng tương lai vững chắc.
Tài liệu tham khảo:
- Đại Nam Liệt Truyện Tập 2, Quốc Sử Quán triều Nguyễn, Nxb Thuận Hóa, 1994.
- Gia Định thành thông chí, Trịnh Hoài Đức, Nxb Giáo Dục, 1999.
- Vua Gia Long và người Pháp, Thụy Khuê, Nxb Hồng Đức, 2007.
- Những người bạn của cố đô Huế (BAVH), Nxb Thuận Hóa, 1914.
- Sử Quốc triều chính biên toát yếu, Quốc Sử Quán triều Nguyễn, Nxb Thuận Hóa, 1994.
- Địa chí Văn hóa TPHCM – Lịch sử, Nhiều tác giả, Nxb TPHCM, 1987.
- Gia phả của Phòng Lạng Giang Quận công.
