Bài viết này như một hồi ức sống động, đưa ta về thời kỳ hoàng kim của phong trào Thơ Mới và đặc biệt, hé lộ mối lương duyên đặc biệt giữa hai nhà thơ lớn Xuân Diệu – Huy Cận với Tự Lực Văn Đoàn.
Câu chuyện được chính Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, con trai nhà thơ Huy Cận, cháu ruột và con nuôi nhà thơ Xuân Diệu, kể lại bằng lối văn tự sự chân thực, giàu cảm xúc. Từ những kỷ niệm tuổi thơ bên cạnh nhà thơ Xuân Diệu, cho đến hành trình ông tiếp cận văn chương, khám phá ra thế giới Thơ Mới qua tủ sách của bác, tất cả hiện lên như một thước phim quay chậm, lắng đọng và đầy hoài niệm.
“Cỗ Song Mã” Huy – Xuân và Vòng Tay Rộng Mở Của Tự Lực Văn Đoàn
Bằng những tư liệu quý giá, tác giả đã tái hiện lại bối cảnh ra đời của Tự Lực Văn Đoàn, lý tưởng hoạt động và ảnh hưởng to lớn của nó đến nền văn học nước nhà.
Ta như được chứng kiến sự xuất hiện của Xuân Diệu, như một luồng gió mới thổi vào thi đàn Việt Nam lúc bấy giờ. Chính Thế Lữ, cây bút chủ chốt của Tự Lực Văn Đoàn, là người đã phát hiện, nâng đỡ và hết lòng vun trồng cho tài năng của nhà thơ “hiền hậu và say mê” ấy.
Nhất Linh, Xuân Diệu, Thế Lữ. Khái Hưng (ngồi, từ trái qua) và Nguyễn Gia Trí, Hoàng Đạo (đứng, từ trái qua). Trên ảnh là đề tặng của Thế Lữ: “Tặng Xuân Diệu thân yêu. Lim. 6-2-1938. Thế Lữ”. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Rồi Huy Cận xuất hiện, người bạn thơ, người tri kỷ của Xuân Diệu, cũng được Tự Lực Văn Đoàn chào đón nồng nhiệt. Bài thơ “Chiều xưa” của Huy Cận được chính Nhất Linh, thủ lĩnh của Tự Lực Văn Đoàn, khen ngợi hết lời.
Kể từ đó, “cỗ song mã Huy – Xuân” đã chính thức song hành cùng Tự Lực Văn Đoàn, góp phần đưa Thơ Mới đến đỉnh cao rực rỡ. Tình cảm gắn bó của hai nhà thơ với Tự Lực Văn Đoàn không chỉ dừng lại ở lý tưởng nghệ thuật, mà còn là tình cảm bằng hữu, đồng nghiệp thân thiết. Những buổi họp mặt, những chuyến du ngoạn, những lần về thăm trại bà Thông Nhu, thân mẫu của anh em nhà văn Nhất Linh, Thạch Lam, đã trở thành kỷ niệm đẹp trong cuộc đời của họ.
Đôi bạn tri âm – tri kỷ Huy Cận và Xuân Diệu, đầu năm 1940, năm tập thơ “Lửa Thiêng” của Huy Cận ra đời. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Ly Biệt Để Tìm Đường Riêng Và Nỗi Niềm “Bát Tiên Quá… Chén”
Giữa lúc tình cảm đang thắm thiết, biến cố lịch sử đã khiến con đường của họ rẽ sang những hướng khác nhau. Xuân Diệu nam tiến, nhận chức Tham tá nhà Đoan tại Mỹ Tho. Cuộc chia tay đầy bịn rịn của Xuân Diệu với Tự Lực Văn Đoàn được ghi lại qua bài thơ “Bát tiên quá… chén” – một sáng tác tập thể của các thành viên trong nhóm.
Sự kiện các thành viên chủ chốt của Tự Lực Văn Đoàn tham gia Việt Nam Quốc Dân Đảng, đối lập về chính trị với Xuân Diệu và Huy Cận, đã tạo nên những khoảng cách nhất định trong quan hệ của họ. Tuy nhiên, với bản lĩnh và tấm lòng của những người nghệ sĩ lớn, Xuân Diệu và Huy Cận vẫn luôn trân trọng, biết ơn Tự Lực Văn Đoàn, nơi đã nuôi dưỡng tâm hồn và chắp cánh cho tài năng của họ bay cao, bay xa.
Tự Lực Văn Đoàn – Dấu Son Trên Nền Văn Học Nước Nhà
Qua lăng kính của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, ta thấy rõ hơn vai trò quan trọng của Tự Lực Văn Đoàn trong việc cách tân nền văn học Việt Nam.
Họ đã mang đến một luồng gió mới, một tiếng nói mới, tự do và phóng khoáng hơn, gần gũi hơn với đời sống thường nhật. Nhận định của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng: “Tự lực văn đoàn rất có công với văn học Việt Nam thông qua đổi mới cách viết văn nói riêng và đổi mới nền văn học nước nhà nói chung”, đã khẳng định giá trị to lớn mà Tự Lực Văn Đoàn mang lại.
Kết thúc bài viết, tác giả khẳng định, dù không còn hoạt động, Tự Lực Văn Đoàn vẫn sống mãi trong lòng những người yêu văn chương, như một dấu son không thể phai mờ trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại.
Tài liệu tham khảo:
- Huy Cận – Hồi ký song đôi – Tập 2 – NXB Hội Nhà văn, 2003
- Xuân Diệu – Những bước đường tư tưởng của tôi – NXB Văn hóa, 1958
- Tế Hanh – Cần công bằng ghi nhận phần đóng góp của Tự lực văn đoàn (Hà Minh Đức thực hiện) – NXB Giáo dục, 2007.
